10 triệu hộ nông dân riêng lẻ vẫn mãi là 10 triệu hộ yếu thế

Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân phát biểu tại buổi trao đổi chuyên đề bồi dưỡng cán bộ Mặt trận các tính phía Bắc.

“Phát triển hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới - Khâu đột phá để tái cơ cấu nông nghiệp và nâng cao thu nhập bền vững cho người nông dân” là khẳng định của Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân tại buổi trao đổi chuyên đề bồi dưỡng cán bộ Mặt trận các tỉnh phía Bắc ngày 24/8.

Cùng dự có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam Trần Thanh Mẫn; đại diện cán bộ Mặt trận 28 tỉnh phía Bắc.
4 bất cập kéo dài của nền nông nghiệp

Tại buổi trao đổi chuyên đề, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân đã nêu những thành tựu của nền nông nghiệp Việt Nam với 10 sản phẩm cây, con như cá tra, tiêu, điều, cà phê, nho, dừa, cao su… cao hơn năng suất bình quân thế giới.

Sản lượng nông nghiệp của Việt Nam cũng tăng nhanh trở thành nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới như gạo, thủy hải sản, cà phê, cao su…

Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đạt được hiện tượng “được mùa rớt giá” năm nào cũng xảy ra. Các hộ nông dân thường xuyên thiếu vốn mặc dù đã có chính sách hỗ trợ của nhà nước. Thu nhập của nông dân thấp hơn nhiều so với lao động trong công nghiệp và dịch vụ. Xuất khẩu nông sản không ổn định về giá cả và lượng, bị động trong tiêu thụ.

Lý giải về thực trạng này, theo Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân nguyên nhân là sự không tương thích của quan hệ sản xuất và tổ chức sản xuất của nông nghiệp với điều kiện kinh tế thị trường hiện nay và hội nhập quốc tế. Đó là diện tích canh tác và qui mô sản xuất nhỏ cùng với đó là qui mô lao động nhỏ và trình độ lao động thấp.

Người đứng đầu Mặt trận đã thẳng thắn chỉ ra nguyên nhân của những bất cập kéo dài trên đó là sản xuất trong cơ chế thị trường song lại không nắm nhu cầu thị trường.

Hộ nông dân cần vay vốn song không đủ điều kiện vay vốn. Năng suất tăng liên tục song thu nhập tăng rất chậm. Các doanh nghiệp không thể liên kết trực tiếp với hàng vạn hộ nông dân riêng lẻ.

Thị trường đòi hỏi sản phẩm nông nghiệp phải có chứng nhận chất lượng sản phẩm và xuất xứ hàng hóa, song các cơ quan quản lý chất lượng sản phẩm không thể giám sát trực tiếp hàng triệu hộ nông dân riêng lẻ với diện tích đất canh tác bình quân không quá 1 ha mỗi hộ.

Nông dân cần ứng dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật, song các tổ chức nghiên cứu, dịch vụ khoa học - công nghệ không thể hướng dẫn trực tiếp cho hàng triệu hộ riêng lẻ với diện tích đất canh tác bình quân không quá 1 ha và nuôi trồng những loại cây, con khác nhau.

“Khi nào mà nền sản xuất nông nghiệp nước ta còn chủ yếu vẫn là các hộ riêng lẻ, không liên kết với nhau, thì 10 triệu hộ nông dân vẫn mãi là 10 triệu hộ yếu thế và các yêu cầu rất hợp lý về sản xuất nông nghiệp, các chính sách về tín dụng, đào tạo, liên kết với các nhà khoa học sẽ rất khó thực thi, sáu mâu thuẫn nói trên tiếp tục tồn tại. Giải pháp cơ bản để giải quyết các mâu thuẫn này chính là thành lập các HTX kiểu mới, theo Luật HTX năm 2012 và các HTX kiểu mới do nông dân sáng tạo đã ra đời trước năm 2012”, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân nêu rõ.

Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân cho rằng: "cần coi xây dựng HTX kiểu mới là khâu đột phá".

Coi xây dựng HTX kiểu mới là khâu đột phá

Người đứng đầu Mặt trận khẳng định, Luật HTX năm 2012 của Việt Nam thực chất là thể hiện sự thay đổi căn bản nhận thức của chúng ta về bản chất và vai trò của HTX, phù hợp với sự phát triển HTX của thế giới hơn 150 năm qua.

Theo Luật HTX năm 2003, HTX hoạt động như một doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn nhiều thành viên, HTX nông nghiệp trực tiếp điều hành, tổ chức trồng cây, nuôi con, xã viên là người làm công cho HTX.

Theo Luật HTX năm 2012 HTX hoạt động như một doanh nghiệp cung cấp các dịch vụ cho xã viên như mua chung sản phẩm, dịch vụ từ thị trường để phục vụ cho thành viên; mua sản phẩm, dịch vụ từ thị trường để bán cho thành viên; bán chung sản phẩm, dịch vụ của thành viên ra thị trường; mua sản phẩm, dịch vụ của thành viên để bán ra thị trường; Chế biến sản phẩm của thành viên; cung ứng phương tiện, kết cấu hạ tầng kỹ thuật phục vụ thành viên; tín dụng cho thành viên, việc trồng cây, nuôi con là việc của xã viên.

Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, thực tế thành lập và vận hành các HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012 ở nhiều địa phương đã chứng minh các HTX này tuy chỉ có vài chục xã viên song đã thực sự giúp các hộ xã viên sản xuất kinh doanh hiệu quả hơn hẳn, đặc biệt là quy hoạch sản xuất theo nhu cầu thị trường và tiêu thụ sản phẩm cho nông dân;

Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, cần đổi mới nhận thức về vai trò, chức năng của HTX coi xây dựng các HTX kiểu mới là khâu đột phá.

Đặc biệt trong quá trình tái cơ cấu nông nghiệp hướng tới sản xuất quy mô lớn với các sản phẩm chủ lực, sử dụng các giống chất lượng và năng suất cao, quy trình canh tác hiện đại gắn với chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu sản phẩm thì chủ thể quan trọng nhất của quá trình tái cơ cấu nông nghiệp phải là các HTX.

Chuyển từ sản xuất hộ cá thể, đơn lẻ là chủ yếu sang sản xuất liên kết qua HTX, liên kết với doanh nghiệp qua HTX. Chủ thể để tiếp nhận của các chính sách của nhà nước về quản lý sử dụng đất, về vốn, về đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, chủ thể để thực hiện liên kết hiệu quả nông dân với doanh nghiệp và các nhà khoa học là HTX. Chủ thể để cơ khí hóa sản xuất, thủy lợi hóa, hiện đại hóa sản xuất nông nghiệp một cách hiệu quả cao phải là HTX và các doanh nghiệp, chứ không phải là các hộ nông dân với chỉ 2 lao động và đất canh tác dưới 1 ha.

6 việc chính cần triển khai sớm

Theo Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân có 6 nhiệm vụ chính cần sớm triển khai đó là tổ chức chương trình tuyên truyền sâu rộng về Luật HTX 2012, vai trò tích cực của HTX kiểu mới để nâng cao hiệu quả sản xuất của các hộ sản xuất, kinh doanh cá thể và lo đầu ra cho sản phẩm của các thành viên HTX.

Khẩn trương biên tập và phát hành cuốn sách “Những Hợp tác xã kiểu mới điển hình giai đoạn 2014-2016” để giới thiệu sâu rộng các điển hình HTX kiểu mới trong các lĩnh vực nông nghiệp, vận tải, tiểu thủ công nghiệp, tín dụng để nhân dân tự tin, chủ động tự liên kết hình thành các HTX kiểu mới, tổ hợp tác để tự lo cho mình và phát huy tốt nhất các hỗ trợ của nhà nước;

Phó Chủ tịch-Tổng Thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam Trần Thanh Mẫn
tại buổi trao đổi chuyên đề bồi dưỡng cán bộ Mặt trận các tính phía Bắc.

Cùng với đó, Liên minh HTX các cấp, nhất là cấp tỉnh, cần triển khai quyết liệt các hoạt động tư vấn, huấn luyện cho lực lượng lãnh đạo các HTX, tổ hợp tác hiện nay, cũng như BGĐ tương lai của các HTX, tổ trưởng tổ hợp tác tương lai, đưa trình độ quản lý của các HTX, tổ hợp tác thực sự tương thích với đòi hỏi phát triển kinh tế hợp tác trong điều kiện hiện nay.

Đây là điều kiện đầu tiên, quan trọng nhất để các HTX giải quyết 4 vấn đề cơ bản mà các HTX đang gặp khó khăn là: tiêu thụ sản phẩm, đất đai, vốn và công nghệ.

Phối hợp khẩn trương với ngành Tài chính và sự hỗ trợ của Chính phủ để hình thành các dịch vụ kiểm toán chi phí thấp cho tất cả các HTX trong cả nước, qua đó giúp các HTX đánh giá kịp thời, chính xác hiệu quả hoạt động của mình, khắc phục các bất hợp lý trong tổ chức sản xuất của mình và các thành viên HTX, góp phần quan trọng chấm dứt tình trạng HTX hoạt động hình thức, hiệu quả thấp.

Đặc biệt Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX các tỉnh cần chủ động triển khai các chương trình hỗ trợ kết nối các HTX, tổ hợp tác với các doanh nghiệp để cung cấp đầu vào với chi phí thấp, chất lượng cao và tiêu thụ sản phẩm ổn định, hiệu quả cho các HTX, tổ hợp tác.

Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân cũng khẳng định, trên cơ sở 4 giải pháp trên, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX các địa phương phối hợp với các bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố triển khai đồng bộ, quyết liệt Đề án “Thí điểm hoàn thiện, nhân rộng mô hình hợp tác xã kiểu mới tại vùng đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2016-2020” theo Quyết định 445/QĐ-TTg ngày 21/03/2016 của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định 2261/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình hỗ trợ phát triển HTX giai đoạn 2015-2020.

Toàn cảnh buổi trao đổi chuyên đề bồi dưỡng cán bộ Mặt trận các tính phía Bắc.

Theo đó việc thành lập các HTX kiểu mới là một quá trình tự nguyện của các hộ nông dân, song sự vận động, hỗ trợ của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên như Liên minh HTX Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và chính quyền các cấp là rất quan trọng.

Cần có chương trình hiệp thương và phối hợp giữa MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên và chính quyền các cấp trong xây dựng chỉ tiêu vận động thành lập các HTX ở mỗi xã, huyện để việc vận động đạt tiến độ nhanh và kết quả cao nhất...

“Với Luật HTX năm 2012 và các kết quả, tấm gương HTX kiểu mới ở nhiều địa phương, nếu chúng ta đẩy mạnh việc hình thành và triển khai các HTX kiểu mới thì đây là yếu tố nền tảng quan trọng nhất, là khâu đột phá để tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam và nâng cao thu nhập bền vững cho nông dân Việt Nam trong giai đoạn 2016-2030”, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân khẳng định.