Ẩm thực của người Mường

Nói tới ẩm thực người Mường không thể không nói tới việc đồ xôi và nướng cơm (cơm lam). Người ta cũng đồ cả gạo tẻ, nhưng gạo nếp mới là đặc biệt. Cơm nếp đồ mang ý nghĩa lớn để cảm ơn trời đất cho mùa màng bội thu. Bà con đồ cơm nếp bằng “cuốp” (loại cây thân mềm) hoặc cây bương, có thể tới 3 cân gạo một mẻ. Khi cơm chín, người ta đổ vào nia, quạt cho nguội, cơm vừa dẻo vừa khô, ăn rất ngon. Không chỉ đồ cơm nếp, bà con còn đồ cả ốc, rau trộn, măng đắng, thịt gà, lợn… Những món đó ăn cùng với sườn rang mắm tôm, nhộng ong rừng rang nước măng chua, thịt trâu xào tiêu rừng, thịt trâu nấu lá lồm rất ngon.

Người Mường thích ăn các món ăn có khẩu vị chua, thế nên trong bữa ăn hàng ngày của họ có rất nhiều món chua như cải muối dưa, đu đủ muối dưa ép, rau sắn muối dưa nấu cá…Đặc biệt, người Mường thích các loại măng ngâm chua. Măng được bà con hái từ rừng về, phân ra làm hai loại, măng giang thái nhỏ, ngâm trong nước một ngày để tiết hết vị đắng và mùi hăng đặc trưng. Còn với măng mai hay măng tre, người ta chỉ lấy phần non rồi thái lát mỏng. Sau khi ngâm xong, măng được vớt lên rửa sạch rồi tiếp tục ngâm với nước muối trong chum để lên men. Tới khi nước chuyển sang màu đục gạo, vị chua là dùng được.

Do muối bằng nước suối thay vì nước giếng như thông thường nên măng chua người Mường thậm chí có thể để hàng năm mà không sợ chua nhũn, nổi váng. Từ măng chua họ có thể kết hợp các nguyên liệu khác để chế biến thành nhiều món ăn mang đặc trưng văn hóa ẩm thực Tây Bắc. Và trong các món chua đó, ấn tượng với nhiều người hơn cả vẫn là măng chua nấu thịt gà. Vị giòn, ngọt của miếng thịt gà quện với măng chua, lẫn mùi thơm của hạt dổi khiến bạn khó lòng cưỡng lại.

Không một nhà người Mường nào lại thiếu hũ măng chua, để xào nấu với cá, thịt gà, vịt. Còn nước chua của hũ măng có thể dùng để kho thịt trâu, kho cá, chấm rau sống…Cùng với vị chua, trong ẩm thực người Mường còn có vị đắng. Có thể kể đến măng đắng, rau đốm, lá kịa..., đây vừa là thức ăn vừa là thuốc chữa đau bụng. Bà con cũng thường sử dụng ruột và dạ dày con don vừa là vị thuốc chữa dạ dày vừa là món ăn quý hiếm.

Quả ớt không thể thiếu trong bữa ăn của người Mường. Với món lòng cá, bao giờ người ta cũng băm lẫn với ớt. Với lòng gà, vịt, cũng có ớt băm vào. Tuy nhiên, điều khác biệt là người ta còn dùng ớt để chế biến thành những món ăn riêng chứ không chỉ làm gia vị xào nấu. Trong quan niệm ăn uống của người Mường cũng rất đặc biệt, khi tra hạt dổi vào trong các món ăn, bao giờ cũng tra số lẻ (nhiều ít tùy theo số lượng thức ăn) chứ không phải là số chẵn vì họ cho rằng tra số chẵn thì sẽ mất vị thơm và cay của hạt dổi.