Băn khoăn nhân lực nhiếp ảnh

Việc đào tạo nhiếp ảnh chuyên ngành hệ đại học của Khoa Nhiếp ảnh Đại học sân khấu điện ảnh vẫn phải đối mặt với những khó khăn.

Thách thức công nghệ

Kỷ nguyên kỹ thuật số tạo bước nhảy vọt trong công nghiệp ghi hình và phổ biến hình ảnh, không những hoàn thiện các phương tiện hành nghề hiện đại nhất mà còn đơn giản hóa đến mức tối đa, đem công việc chụp ảnh đến từng con người, từng chiếc điện thoại thông minh. Nhiếp ảnh đã không còn là sân chơi thời thượng như đầu và giữa thế kỷ trước, mà đang trở thành sinh hoạt thường ngày trong mỗi gia đình, sự kiện.

Nhiếp ảnh là một ngành đặc thù, bao quát những không gian mênh mông mỏi cánh cò, nhưng trong đó những đồ vật cụ thể cũng có thể cất tiếng nói. Nghệ thuật nhiếp ảnh là thế giới của những khoảnh khắc. Khoảng cách giữa nhiếp ảnh chuyên nghiệp và nghiệp dư rất xa nhưng đôi khi lại quá mỏng manh. Một nghệ sĩ nhiếp ảnh nổi tiếng sẽ có lúc phải ghen tỵ với một bức ảnh gặp thiên thời địa lợi trong một khoảnh khắc vàng của một tác giả nghiệp dư. Số lượng người chụp ảnh, chơi ảnh có cả triệu, thậm chí có thể hơn nữa, khi mà máy ảnh số, máy ảnh tự động và điện thoại di động cũng tham gia vào tác nghiệp nhiếp ảnh. Đến mức Alecxandr Lapin, nhiếp ảnh gia lỗi lạc người Nga, người từng có hàng chục triển lãm nhiếp ảnh quốc tế và các tác phẩm được trưng bày và lưu giữ ở 5 bảo tàng ở Mỹ và châu Âu từng phải chua chát thốt lên “Bạn chỉ cần nhấn nút - hãng “Kodak” hứa rằng – tất cả những việc còn lại chúng tôi sẽ làm”. Nếu như trước đây để học cách chụp ảnh cần mất nhiều năm, thì giờ đây chỉ có mỗi một việc là sắm máy. Người chụp không còn phải lao tâm khổ tứ với kỹ thuật buồng tối, thời gian để “biết chụp ảnh”, giờ đây tất cả mọi thứ nằm trong tầm nhìn đều có thể chụp được, bởi vì đã có máy ảnh “tự biết chụp”.

Con đường đến với nhiếp ảnh của các nhiếp ảnh gia muôn màu muôn vẻ, có thể tự mày mò học qua cẩm nang chỉ dẫn của các trang mạng, có thể học truyền tay, chuyển ngành từ các nghề khác. Không ít trong số đó đã thành danh với nhiều giải thưởng lớn. Và tiếp nữa còn một số lượng khá đông đảo khác cũng từng ngày tự đầu tư thiết bị hàng hiệu đắt tiền, chuyên dụng để quyết… chơi ảnh. Một câu hỏi đặt ra liệu còn cần thiết đào tạo chuyên ngành nhiếp ảnh, khi mà các khóa dạy nhiếp ảnh ngắn hạn cũng có thể “truyền nghề” chụp ảnh, khi mà kiến thức nhiếp ảnh đã và đang được đưa vào thành môn học cơ sở ngành của các ngành xã hội nhân văn, văn hóa, báo chí và các ngành đặc thù khác?

Câu trả lời lại là càng cần thiết.

Băn khoăn về đào tạo

Tuy nhiên, nhiệm vụ đào tạo nhiếp ảnh chuyên ngành hệ đại học của khoa Nhiếp ảnh Đại học Sân khấu điện ảnh vẫn phải đối mặt với những khó khăn, thách thức không nhỏ. Đội ngũ giảng viên có trình độ cao về chuyên ngành cũng như đạt các tiêu chuẩn sư phạm của Bộ GD-ĐT còn khá mỏng. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số đòi hỏi những kiến thức cùng các chuẩn mực kỹ thuật mới. Các khái niệm, thuật ngữ về ảnh nghệ thuật và ảnh báo chí vẫn còn gây bàn cãi trong các hoạt động nghề nghiệp khiến sinh viên đôi lúc không biết tin vào đâu, nghe ai. Những trường phái sáng tác đương đại ảnh hưởng từ nước ngoài đem lại nhiều mới lạ nhưng cũng khiến các bạn trẻ đang học tập chưa đủ bề dầy kiến thức và thiếu thực tiễn sáng tác dễ đi chệch hướng cơ bản.

Các trang mạng trong và ngoài nước khó kiểm soát dẫn đến sự lệch lạc cảm quan thẩm mỹ của sinh viên. Văn hóa đọc sách đang bị thách thức trước sự phát triển của mạng xã hội khiến số đông sinh viên xa rời với thư viện. Sự phát triển của truyền thông đa phương tiện đòi hỏi cả người dạy lẫn người học cùng phải cập nhật thông tin để tiếp thu những kiến thức mới trong đời sống xã hội.

Ngoài ra, các hoạt động nhiếp ảnh thương mại đầy hấp dẫn với những cơn sốt ảnh dịch vụ, kỷ yếu khiến một phần sinh viên bị cuốn hút, sa đà quá mức dẫn đến nghỉ học, đi học muộn ảnh hưởng học tập. Một số sinh viên sau năm thứ nhất thứ hai tự cho mình chụp ảnh thành thạo đã hối hả lao vào công cuộc kiếm tiền trước mắt mà lơ là việc nâng cao và hoàn thiện kiến thức học tập. Cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy dù được cải thiện nhiều nhưng so với sự phát triển vũ bão của công nghệ hiện đại vẫn còn khá khiêm tốn, thậm chí lạc hậu. Khung chương trình đào tạo và đề cương môn học nhiếp ảnh báo chí được hoàn thành chậm do giữa các giảng viên viên tham gia biên soạn đôi lúc còn chưa nhất quán về nội dung truyền đạt. Giữa kiến thức đào tạo so với thực tiễn còn có sự khoảng cách. Thực tế cho thấy không ít sinh viên ra trường khi nhận việc chậm thích nghi với công việc.

Đào tạo nhiếp ảnh trình độ đại học không chỉ cung cấp cho xã hội những người có khả năng sáng tác ảnh mà còn có trình độ, không chỉ làm chủ chuyên môn trong các lĩnh vực tạo hình nhiếp ảnh, báo chí, tuyên truyền, các công việc truyền thông đại chúng khác mà còn cung cấp nhân lực cho một số lĩnh vực đặc thù của an ninh và quốc phòng. Kiến thức văn hóa chung cùng với kỹ năng nghề nghiệp sẽ giúp các nhà chuyên môn tương lai vững vàng trong nghề nghiệp, thích ứng với sự phát triển kinh tế, văn hóa của xã hội.