Bệnh đậu mùa khỉ: Khẩn cấp hay không?

Những khác biệt trông thấy

Các quan chức châu Phi cho biết, họ đang coi dịch bệnh ở lục địa này là tình trạng khẩn cấp. Nhưng các chuyên gia ở những nơi khác lại cho rằng, bệnh đậu mùa khỉ ở châu Âu, Bắc Mỹ diễn ra nhẹ nhàng hơn, vì vậy, nó khiến việc tuyên bố khẩn cấp là không cần thiết ngay cả khi không thể ngăn chặn được virus. Thậm chí, các quan chức y tế của Anh gần đây đã hạ cấp đánh giá của họ về căn bệnh này, vì cho rằng nó không nghiêm trọng.

Tiến sĩ Paul Hunter - Giáo sư Y khoa tại Đại học East Anglia của Anh, người trước đây đã tư vấn cho WHO về các bệnh truyền nhiễm cho biết: “Những gì đang xảy ra ở châu Phi gần như hoàn toàn tách biệt với sự bùng phát ở châu Âu và Bắc Mỹ”.

Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho rằng, trong khi cuộc họp của Ủy ban khẩn cấp đang diễn ra, số ca mắc bệnh đậu mùa khỉ vẫn ngày càng tăng ở một số quốc gia. Ông Ghebreyesus bày tỏ, rất “vui” khi số ca mắc bệnh đậu mùa ở khỉ giảm ở một số quốc gia, nhưng ông cũng cảnh báo rằng, virus vẫn đang gia tăng ở những nơi khác và 6 quốc gia đã báo cáo ca nhiễm bệnh đầu tiên vào tuần trước.

Cơ quan y tế Liên hợp quốc (LHQ) cho biết trong tuần này, bên ngoài châu Phi, 99% tổng số ca bệnh đậu mùa khỉ được báo cáo là ở nam giới và 98% là ở nam giới đồng tính. Tuy nhiên, căn bệnh này có thể lây nhiễm cho bất kỳ ai tiếp xúc gần gũi về thể chất với bệnh nhân đậu mùa khỉ, bất kể khuynh hướng tình dục của họ.

Một số đàn ông có thể đã kết hôn với phụ nữ hoặc có gia đình không biết về hoạt động tình dục của họ, điều này “khiến việc truy vết trở nên cực kỳ khó khăn, ngay cả với việc yêu cầu mọi người xét nghiệm” - Giáo sư Hunter nói và cho rằng đây chính là lý do tại sao tiêm chủng có thể là cách hiệu quả nhất để ngăn chặn sự bùng phát.

Nhưng vấn đề trên có lẽ lại không xảy ra ở châu Phi, nơi dữ liệu hạn chế cho thấy, bệnh đậu mùa khỉ chủ yếu bị lây nhiễm từ động vật bị nhiễm bệnh. Các chuyên gia châu Phi thừa nhận rằng, họ có thể không có trường hợp mắc bệnh nào ở nam giới đồng tính và song tính, do sự giám sát hạn chế nghiêm ngặt đối với những người thuộc cộng đồng LGBTQ+, các nhà chức trách đã dựa vào các biện pháp tiêu chuẩn như cách ly và giáo dục để kiểm soát căn bệnh này.

Tiến sĩ Placide Mbala cho biết, các phương pháp tiếp cận khác nhau ở các quốc gia khác nhau có thể sẽ cần thiết để ngăn chặn sự bùng phát toàn cầu của bệnh đậu mùa khỉ, khiến việc áp dụng một chiến lược ứng phó duy nhất trên toàn thế giới, như đối với Ebola và Covid-19 là một thách thức.

Tiến sĩ Placide Mbala, một nhà virus học chỉ đạo bộ phận y tế toàn cầu tại Viện Nghiên cứu Y sinh Quốc gia Congo, cho biết, cũng có những khác biệt đáng chú ý khác giữa các bệnh nhân ở châu Phi và phương Tây.

Theo Tiến sĩ Mbala: “Bệnh đậu mùa khỉ lây nhiễm rất nhanh chóng ở Congo, những dấu hiệu của bệnh có thể nhìn thấy được ở các bệnh nhân sau sau ba đến bốn ngày tiếp xúc với mầm bệnh. Những người có nhiều tổn thương như vậy khó có thể đến những địa điểm công cộng, do đó giúp ngăn ngừa lây nhiễm. Nhưng ở các quốc gia như Anh và Mỹ, các bác sĩ nhận thấy rằng, một số người bị nhiễm bệnh chỉ có một hoặc hai tổn thương, thường ở bộ phận sinh dục của họ nên rất khó nhận biết”.

Tránh mất bình đẳng vaccine

Bệnh đậu mùa khỉ đã tồn tại trong nhiều thập kỷ ở các khu vực miền Trung và miền Tây châu Phi. Căn bệnh này đã lan tới châu Âu, Bắc Mỹ và xa hơn nữa, đã lưu hành trong cộng đồng những người đồng tính nam và lưỡng tính, ít nhất là từ tháng 5. Một số chuyên gia lo lắng, những điều này và những khác biệt khác có thể làm sâu sắc thêm sự bất bình đẳng về y tế hiện có giữa các quốc gia nghèo và giàu.

Hiện có hơn 15.000 trường hợp mắc bệnh đậu mùa ở khỉ trên toàn thế giới. Trong khi Mỹ, Anh, Canada và các quốc gia khác đã mua hàng triệu liều vaccine, nhưng chưa có liều vaccine nào đến châu Phi, nơi lưu hành phiên bản nặng hơn của bệnh đậu mùa khỉ và đã giết chết hơn 70 người. Trong khi đó, các quốc gia giàu có chưa báo cáo bất kỳ trường hợp tử vong nào do căn bệnh này.

Tiến sĩ Dimie Ogoina - Giáo sư Y khoa tại Đại học Niger Delta của Nigeria, cho biết, ông lo ngại nguồn cung vaccine hạn chế trên thế giới sẽ dẫn đến việc lặp lại các vấn đề nảy sinh trong đại dịch Covid-19, khi các nước nghèo hơn trắng tay sau khi các nước giàu tích trữ hầu hết số thuốc.

Ông Ogoina - thành viên Ủy ban khẩn cấp bệnh đậu mùa khỉ của WHO cho biết: “Sẽ không có ý nghĩa nếu chỉ kiểm soát sự bùng phát ở châu Âu và châu Mỹ, bởi vì sau đó vẫn sẽ có mầm bệnh (động vật nhiễm bệnh) khiến dịch bệnh bùng phát ở châu Phi”.

Tuần này, các quan chức của Mỹ cho biết, hơn 100.000 liều vaccine đậu mùa khỉ sẽ được gửi đến các bang trong vài ngày tới, với vài triệu liều nữa được đặt hàng trong những tháng tới. Cho đến nay, Mỹ đã báo cáo hơn 2.000 trường hợp, với hàng trăm trường hợp được bổ sung mỗi ngày.

Một số chuyên gia y tế công cộng của Mỹ đã bắt đầu đặt câu hỏi, liệu sự bùng phát có đang trở nên lan rộng đến mức bệnh đậu mùa khỉ sẽ trở thành một căn bệnh lây truyền qua đường tình dục mới hay không? Bên cạnh đó, cũng có những nghi ngại rằng, việc tuyên bố bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp toàn cầu cũng có thể vô tình làm trầm trọng thêm việc tranh giành vaccine, bất chấp mức độ nhẹ của căn bệnh này ở hầu hết các quốc gia.

Tiến sĩ Hugh Adler - chuyên gia điều trị bệnh đậu mùa khỉ ở Anh cho biết, không có nhiều trường hợp nghiêm trọng hoặc nhiễm trùng ngoài nam giới đồng tính và lưỡng tính. Tuy nhiên, cũng thật bất an khi không có nhiều vaccine, vì đợt bùng phát đang tăng gấp đôi với cường độ khoảng hai tuần một lần ở Anh.

“Nếu việc phân loại lại bệnh đậu mùa ở khỉ như một trường hợp khẩn cấp toàn cầu có thể khiến nguồn vaccine trở nên dồi dào thì có lẽ đó là điều cần phải làm. Nhưng điều lý tưởng là chúng ta sẽ có thể thực hiện các can thiệp cần thiết mà không cần tuyên bố khẩn cấp” - ông Adler nói.