Cổ phần hóa - tránh 'bình mới rượu cũ'

Việt Thắng (thực hiện) 12/12/2016 08:25

Cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) là một giải pháp quan trọng để cơ cấu. Tuy nhiên điều quan trọng là làm sao để sau khi cổ phần hóa, doanh nghiệp phát triển lớn mạnh, làm ăn có lãi và vấn đề được đặt ra, tránh việc “bình mới rượu cũ”.

Trao đổi với ĐĐK, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam- VCCI cho rằng nhiều DNNN vẫn nắm cổ phần chi phối và vẫn với bộ máy cũ, con người cũ và lề lối cũ. Cho nên phải thay đổi quản trị về chất.

Cổ phần hóa - tránh 'bình mới rượu cũ'

Ông Đậu Anh Tuấn.

PV:Hiện chúng ta đang cổ phần hóa DNNN, nhưng lâu nay trong cổ phần hóa (CPH) có tình trạng “bình mới rượu cũ”, khiến chưa phát huy được hiệu quả sau cổ phần hóa. Vậy nguyên nhân là do đâu, thưa ông?

Ông Đậu Anh Tuấn: Từ DNNN chuyển sang, bộ máy quản lý cũ ít thay đổi, cơ cấu quản lý chưa chặt chẽ do vậy tình trạng giao dịch tư lợi diễn ra khá phổ biến trong các DN này.

Những người trong bộ máy lãnh đạo DN từ Chủ tịch HĐQT cho đến Giám đốc vì lợi ích riêng đã hạ bút ký vào các hợp đồng giao dịch rất bất lợi cho DN, như cho thuê mặt bằng, tài sản công ty với giá rẻ mạt, thực hiện những giao dịch gây thiệt hại lớn cho DN. Hay đó là những quyết định bổ nhiệm con cháu, người thân của mình vào những vị trí béo bở, nhiều lợi lộc.

Tình trạng giao dịch tư lợi khá phổ biến ở các công ty CPH trong khi lại hiếm khi xảy ra tại các công ty CP tư nhân. Nguyên nhân của tình trạng này là do cơ chế quản lý, giám sát lỏng lẻo của các cổ đông đối với bộ máy quản lý, sự không minh bạch trong điều hành và quản lý công ty, nhất là trong các công ty mà tỷ lệ CP mà Nhà nước nắm giữ lớn.

Vậy, cần cơ chế nào để vừa đảm bảo tách bạch chức năng quản lý nhà nước và quản lý vốn tại DN, vừa đảm bảo được vai trò cổ đông hiệu quả?

- Động cơ của cơ quan nhà nước sẽ khác với nhà đầu tư tư nhân. Cổ đông nhà nước sử dụng tỷ lệ cổ đông khống chế để đạt được các mục tiêu khác, không phải là mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận như các cổ đông thông thường khác.

Kế thừa từ DNNN, đối với những công ty này, nhiều khi lợi nhuận, hiệu quả kinh doanh chưa phải là mục tiêu quan trọng nhất, mà ưu tiên hàng đầu thường là doanh số, quy mô, số việc làm cho người lao động hay những chỉ tiêu dễ nổi bật khác.

Nhưng đằng sau đó tiềm ẩn sự tăng trưởng không bền vững, ít có khả năng cạnh tranh trong dài hạn. Hơn nữa, nhiều mục tiêu trong số đó thường không dễ dàng định lượng được. Nhà nước không phải, và không nên là nhà đầu tư đích thực.

Ngoài ra, khi Nhà nước vẫn giữ CP chi phối thì về cơ bản vẫn chưa tách bạch được vai trò “kép” của Nhà nước: quản lý nhà nước và điều hành doanh nghiệp.

Cổ đông nhà nước vẫn duy trì quyền kiểm soát toàn diện công ty như trước đây. Tuy nhiên, khối tài sản của công ty bây giờ lại lớn hơn bằng việc huy động thêm vốn từ những cổ đông khác.

Khi tranh chấp với các cổ đông khác, cổ đông nhà nước cũng có cách hành xử riêng. Một số công ty, thay vì kiện ra tòa án, cổ đông nhà nước sử dụng ảnh hưởng của mình đối với bộ máy nhà nước để giải quyết.

Chẳng hạn từng có vụ việc trước đây đại diện cổ đông nhà nước kiến nghị cơ quan nhà nước thanh tra toàn diện các hoạt động kinh doanh của công ty hoặc cổ đông nhà nước kiến nghị Sở Kế hoạch và Đầu tư tạm ngừng cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cho công ty khi đại diện 30% vốn nhà nước không được bầu vào Hội đồng quản trị.

DNNN đã giảm nhưng hiện mới thoái vốn 5 lĩnh vực đạt 42% còn 58% chưa thoái vốn và mới CPH được 8% còn 92% là vốn Nhà nước. Do đó, việc CPH DNNN không phải được nhiều và về cơ bản chưa làm được bao nhiêu nên chưa thay đổi cơ cấu DN để quản trị tốt hơn. Vậy theo ông phải thay đổi căn bản như thế nào?

- Phần lớn DNNN sau cổ phần hoá nhưng hầu như chưa có sự thay đổi về chất, quản trị trong những công ty CP này mang những dấu ấn rất đậm nét từ quản trị của DNNN. Rất nhiều công ty mà Nhà nước vẫn nắm CP chi phối và vẫn với bộ máy cũ, con người cũ và lề lối cũ. Cho nên phải thay đổi quản trị về chất.

Thực tế cho thấy khi chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty CP, tỷ trọng vốn cổ phần của Nhà nước càng ít thì sức ép của các cổ đông lên đội ngũ quản lý công ty càng lớn.

Với những công ty CP nhưng tỷ lệ cổ đông bên ngoài chỉ vài % nhằm đạt chỉ tiêu CPH thì bộ máy quản lý công ty phải chịu áp lực như những công ty CP thông thường, họ không phải quá lo về hiệu quả, chỉ số lợi nhuận so với vốn chủ sở hữu, và thường chỉ canh cánh mối lo về việc gìn giữ và bảo toàn vốn nhà nước.

Với cơ chế cơ quan nhà nước chủ quản hiện nay, cổ đông nhà nước thực ra không phải là một cổ đông đúng nghĩa như các ông chủ tư nhân.

Do vậy quyền lợi của cổ đông nhà nước trong các công ty cổ phần thiếu sự giám sát hiệu quả và qua nhiều cấp, nhiều bộ phận. Trong khi các cổ đông khác thường không nắm rõ hoạt động kinh doanh, không đủ động lực và thời gian để theo dõi hoạt động của công ty, khó có thể can thiệp được vào hoạt động của công ty.

Cho nên những giao dịch mà những người quản lý trong công ty có liên quan đều phải công khai và tuân thủ một quy trình rất chặt chẽ.

Trân trọng cảm ơn ông!

(0) Bình luận
Nổi bật
    Tin mới nhất
    Cổ phần hóa - tránh 'bình mới rượu cũ'

    POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO