Mắc khén

Cây mắc khén là loại cây dại thuộc họ hồi, có tinh dầu và hương thơm, làm nên loại gia vị đậm đà không thể thiếu trong bữa ăn của đồng bào Tây Bắc. Sau khi hái quả mắc khén về, phơi khô cho se nắng rồi cho lên chảo rang và vào giã thành bột mịn. Tuy nhiên để chế ra loại gia vị thơm đặc trưng thì phải qua nhiều công đoạn khác nhau. Dùng ớt khô bỏ hạt nướng giòn, muối rang, rau mùi tầu xắt nhỏ rang khô, tất cả đều giã thành bột mịn. Sau khi trộn đều hỗn hợp trên tạo thành mắc khén, thứ gia vị thơm cay nồng rất hấp dẫn. Dùng mắc khén tẩm ướp để nướng cá, nướng thịt, hoặc pha đồ chấm thì hấp dẫn vô cùng. Mùi vị cay thơm nồng đặc trưng của mắc khén sẽ tạo cho món ăn nét đặc trưng rất Tây Bắc mà không có loại gia vị nào làm được.

Khi thưởng thức những món nướng của người Thái, bạn sẽ cảm nhận được vị thơm của mắc khén rất đặc trưng. Và trong các món nướng thì hấp dẫn nhất có lẽ phải kể đến cá nướng mắc khén. Loại cá chọn để nướng thường là cá chép, cá ở suối, thịt chắc và ngọt. Cá làm sạch, mổ sống lưng sau đó nhồi hỗn hợp gia vị, các loại rau thơm, và mắc khén vào bụng cá, phần bên ngoài sẽ dùng bột mắc khén xoa đều. Sau khi ướp khoảng 1 tiếng, đợi cá ngấm gia vị thì kẹp vào vỉ nướng trên than hoa, xoay trở liên tục cho cá chín vàng, thơm nức mùi mắc khén là có thể bỏ ra ăn được. Mùi vị cay thơm nồng đặc trưng của mắc khén sẽ tạo cho món ăn nét đặc trưng rất “Tây Bắc” mà không có loại gia vị nào làm được.

Cùng với cá nướng mắc khén thì món thịt trâu nướng mắc khén cũng hấp dẫn vô cùng, đó như một đặc sản chỉ dùng để đãi khách quý. Món thịt trâu nướng mắc khén không quá cầu kỳ nhưng lại vô cùng thơm ngon. Nguyên liệu chế biến món này gồm có thịt trâu, mắc khén giã nhỏ, rau húng lìu, mùi tàu và gia vị. Thịt trâu thái thành những miếng to bản, đem ướp với mắc khén, húng lìu, mùi tàu băm nhỏ và một chút bột canh. Thịt ướp chừng 1 tiếng cho ngấm đều gia vị thì có thể đem nướng trên than hoa. Khi nướng phải lật đều tay để miếng thịt chín vàng, ngấm đều gia vị.

Cùng với các món ướp nướng, ẩm thực của người Thái ở vùng núi Tây Bắc cũng không thể thiếu những món nước chấm lạ, hấp dẫn và mang nét đặc trưng rất riêng như tương, mẳm, măng ớt, chẳm chéo... Trong đó, chẳm chéo là một loại gia vị gần như không thể thiếu trong bữa ăn của người Thái. Chế biến chẳm chéo khá đơn giản với nhiều nguyên liệu quen thuộc như: tỏi, ớt tươi, vài lá tỏi tươi, rau mùi, mắm, đường và bột mắc khén. Các nguyên liệu bằm nhỏ trộn thật đều, đổ nước mắm vừa ngập các nguyên liệu, cho thêm đường, bột nêm, bột mắc khén cùng một chén nước lọc, dùng đũa khuấy đều là có được bát nước chấm vô cùng thơm ngon, đậm đà hương vị núi rừng.