Mùa hè - cẩn thận với viêm màng não

Tiêm vắcxin là cách tốt nhất để phòng viêm não.

2 ca viêm não do chưa tiêm đầy đủ văcxin phòng bệnh

Bệnh nhi Lê Quỳnh Tr. (13 tuổi, ở Hải Dương) vào viện trong tình trạng sốt cao, li bì, co giật. Theo người nhà bệnh nhi cho biết, trước đó, trẻ xuất hiện sốt cao, không đáp ứng thuốc hạ sốt. Hai ngày sau, trẻ xuất hiện đau đầu, buồn nôn nên được đưa đến bệnh viện tỉnh. Tại đây, sau khi tiến hành thăm khám, làm các xét nghiệm và chọc dịch não tủy, bác sỹ chẩn đoán trẻ mắc viêm não Nhật Bản và chuyển lên bệnh viện Nhi Trung ương.

Do bệnh diễn biến nhanh và nặng nên dù đã điều trị thở máy, dùng thuốc chống phù não đến nay đã 10 ngày nhưng tình trạng của bệnh nhi vẫn chưa ổn định. Theo mẹ bệnh nhi cho biết, hồi bé cháu được tiêm một mũi vắcxin phòng viêm não Nhật Bản và từ đó đến nay chưa được tiêm thêm mũi nào.

Cháu Nguyễn Đức A. (15 tháng, ở Bắc Ninh) hiện cũng đang điều trị tại viện Nhi trung ương, được các bác sỹ chẩn đoán bị viêm não Nhật Bản khá nặng. Sau 4 ngày thở máy, điều trị chống phù não, hiện tình trạng bệnh nhi đã tạm thời ổn định. Tuy nhiên, các bác sỹ cho biết vẫn cần tiếp tục theo dõi, đánh giá xem cháu có di chứng gì hay không. Người nhà cháu A. cho biết, do cháu đau ốm liên tục nên gia đình chưa đưa đi tiêm vắcxin phòng viêm não Nhật Bản.

Bệnh viêm màng não có thể xảy ra ở mọi nơi, bất kỳ lứa tuổi và thời điểm nào. Tuy nhiên bệnh thường xảy ra ở trẻ em (nhất là trẻ em dưới 5 tuổi) trong mùa nắng nóng và mùa chuyển lạnh. Theo các bác sĩ, trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 9 hằng năm là giai đoạn cao điểm của bệnh viêm não.
Bác sỹ Đỗ Thiện Hải, Phó Trưởng Khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Nhi trung ương, cho biết viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm lây qua muỗi đốt. Bệnh thường gây viêm não, màng não ở trẻ em, có tỷ lệ tử vong và di chứng cao (từ 25-35%).

Dấu hiệu của bệnh

Trung bình mỗi năm nước ta ghi nhận khoảng 1.000 ca mắc viêm não virút thì gần 10% có nguyên nhân là viêm não Nhật Bản. Bệnh lý này gặp nhiều nhất vào tháng 6 – 7 với gần 60% ca mắc được ghi nhận tại các tỉnh phía Bắc. Lứa tuổi mắc chủ yếu là 1-10 tuổi; đa phần các trường hợp mắc không rõ tiền sử tiêm chủng.

Viêm não Nhật Bản thường khó phát hiện sớm do các triệu chứng ban đầu rất giống với những viêm nhiễm khác. Tuy nhiên, đến ngày thứ hai hay thứ ba của bệnh thì triệu chứng biểu hiện rõ dần như sốt cao đột ngột, buồn nôn, nôn khan, đau đầu, phản ứng lờ đờ, chậm chạp. Cụ thể:
- Trẻ lớn: sốt cao, đau đầu, đau gáy, ăn kém, nôn ói, cổ cứng.

- Trẻ nhỏ: sốt cao, bỏ bú, biếng chơi, ngủ nhiều, nôn ói, cổ cứng, trẻ còn thóp có thể thấy thóp phồng căng. Trẻ dưới 3 tháng tuổi có thể không sốt mà chỉ có biểu hiện bỏ bú, khóc thét hay ngủ nhiều. Khi nặng hơn trẻ sẽ bị làm kinh, co giật, li bì, hôn mê.
Các triệu chứng kể trên có thể không xảy ra theo trình tự và không xuất hiện ở mọi bệnh nhân; xuất hiện ngày càng nặng hơn nếu không được điều trị kịp thời. Các bác sĩ khuyến cáo, ngay khi thấy trẻ có những triệu chứng trên các bậc phụ huynh cần đưa trẻ tới bệnh viện để được theo dõi, chẩn đoán và điều trị sớm, giảm nguy cơ biến chứng. Thông thường viêm não Nhật Bản diễn tiến rất nhanh, có thể sau ba ngày, thậm chí một ngày, bệnh nhân đã có biểu hiện co giật, rơi vào hôn mê, phải thở máy.

Tiêm chủng là biện pháp tốt nhất

Tất cả mọi người, mọi lứa tuổi nếu chưa có miễn dịch với virút viêm não Nhật Bản đều có thể bị mắc bệnh. Tuy nhiên, bệnh viêm não Nhật Bản chủ yếu gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi. Người lớn cũng có nguy cơ mắc bệnh do chưa từng được tiêm chủng trước đây và có thể bị nhiễm virút khi đi du lịch, lao động, công tác vào vùng lưu hành bệnh viêm não Nhật Bản.

Hiện tiêm chủng là biện pháp tốt nhất để phòng viêm não Nhật Bản. Tiêm vắcxin viêm não Nhật Bản đã có trong chương trình tiêm chủng quốc gia. Mũi một khi trẻ 1 tuổi. Mũi hai sau mũi một từ 1 đến 2 tuần và mũi ba tiêm vào 1 năm sau khi tiêm mũi hai. Ba mũi tiêm này có khả năng bảo vệ trẻ trong khoảng 5-7 năm, sau đó nồng độ kháng thể trong máu giảm dần, nguy cơ mắc bệnh lại tăng lên. Do đó các bậc phụ huynh sau khi tiêm mũi 3, cần tiêm nhắc lại cho trẻ sau 3-4 năm, đến khi trẻ được 15 tuổi.

Đối với trẻ trên 5 tuổi nếu chưa từng được tiêm vắcxin viêm não Nhật Bản thì cũng tiêm với 3 liều cơ bản: mũi 1: càng sớm càng tốt; mũi 2: sau mũi 1 từ 1 đến 2 tuần; mũi 3: sau mũi 2 là một năm. Sau đó cứ 3-4 năm tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ qua 15 tuổi.

Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh cũng cần chú ý vệ sinh môi trường, giữ gìn nhà ở sạch sẽ, vệ sinh chuồng trại để muỗi không có nơi trú đậu. Khu vực nông thôn, các hộ dân thường chăn nuôi tạo điều kiện cho virút có nơi trú ngụ. Tuy nhiên, đặc điểm của virút này là bị diệt ở nhiệt độ cao, dưới ánh nắng mặt trời hoặc các chất tẩy rửa diệt trùng, do đó các hộ gia đình cần thường xuyên vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, thông thoáng, xây dựng khu chăn nuôi cách xa nhà ở theo khuyến cáo của ngành thú y.

Ngoài ra, khi đi ngủ nên mắc màn, không cho trẻ chơi gần chuồng gia súc, đặc biệt lúc chập tối đề phòng muỗi đốt. Khi trẻ sốt cao cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.