Đến Mai Châu

Dệt thổ cẩm Mai Châu.

“Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy?”

Nhà thơ Quang Dũng từng kể rằng, thung lũng Mai Châu là điểm đầu nơi đoàn quân Tây Tiến tiến về phía Tây. Trung đoàn Tây Tiến (thành lập 2-1947) đã được nhân dân ở bản Tùng Đậu nuôi nấng bảo vệ.

Ngay từ khi mới thành lập, Trung đoàn Tây Tiến, sau để giữ bí mật đổi thành Trung đoàn 52, đã phải ứng chiến với cuộc đánh chiếm Hòa Bình của quân đội Pháp. Quân địch muốn chiếm giữ 2 con đường, số 6 và 15, để chia cắt hành lang chiến lược giữa Khu 4, Khu 3 với miền Tây Bắc và Việt Bắc.

Âm mưu của chúng còn tiến xa khi chuẩn bị cho cuộc tấn công căn cứ địa Việt Bắc và phối hợp với quân viễn chinh Pháp đóng ở Thượng Lào đánh phá cách mạng ở cả hai nước. Trận chiến đầu tiên của trung đoàn, vào ngày 15-4-1947, đã đánh chặn và tiêu hao lực lượng địch ở ngay trung tâm thành phố và các vùng lân cận như Kỳ Sơn, Dốc Cun, Suối Rút, Chợ Bờ.

Liên tiếp sau đó là cuộc phối hợp với du kích Mai Châu bao vây địch và cầm chân chúng ở Bãi Sang-Chiềng Sai để cho các lực lượng của quân đội ta triển khai thuận lợi ở những mặt trận khác.

Cuộc chiến đấu dai dẳng suốt 2 năm trời, qua bao khó khăn và khốc liệt, kèm theo bệnh tật sốt rét nặng nề, nhưng Trung đoàn 52 vẫn kiên cường đứng vững và đoạt những chiến công đáng kể. Nhất là vào mùa hè năm 1948, Trung đoàn 52 đã phối hợp với Trung đoàn 9 (Liên khu 4) tiến công đồn Chiềng Vang gây cho địch nhiều tổn thất lớn.

Nhưng thế giặc lúc đó vô cùng hung hãn, vào tháng 8-1948 chúng tập trung lực lượng lớn đánh chiếm Hòa Bình, làm cho lực lượng quân dân ta phải quay về vùng tự do. Trung đoàn 52 được phân chia thành những đội vũ trang tuyên truyền luồn sâu vào các bản mường mà địch đã tạm chiếm ở Hòa Bình.

Đặc biệt là khi Đoàn công tác miền Tây được thành lập, thì nhiều cán bộ chiến sĩ của đội vũ trang tuyên truyền Tây Tiến đã có mặt tham gia làm nòng cốt. Mục đích của quân đội ta là củng cố vùng tự do Mai Châu là điểm chốt quan trọng nhất, làm bàn đạp phát triển sang Thượng Lào giúp đỡ cách mạng nước bạn.

Vào thời gian này nhà thơ Quang Dũng được cử làm Phó đoàn tuyên truyền Lào-Việt. Bài thơ Tây Tiến ra đời, được thi sĩ Quang Dũng sáng tác khi về dự Đại hội toàn quân ở Liên Khu 3, tại làng Phù Lưu Chanh (Hà Nam).

Bản Lát.

Bước tiến quan trọng khi quân đội ta mở chiến dịch Lê Lợi (Thu đông 1949) đánh tan lực lượng giặc Pháp chiếm lại con đường 6 và các đường quan trọng chuẩn bị đây đủ lương thực thực phẩm cho bộ đội và các phân đội vũ trang quân khu X. Vào tháng 1-1950, Mai Châu được hoàn toàn giải phóng, và trở thành căn cứ địa cách mạng ngày càng vững mạnh. Đồng thời chiến dịch Lê Lợi làm bàn đạp thắng lợi cho quân và dân ta triển khai mặt trận Tây Bắc (1950-1954) cho đến ngày chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu.

Trước mắt chúng tôi là những nấm mộ của các chiến sĩ đã hy sinh trên mặt trận và đó chính là những người con của Mai Châu. Họ đã chiến đấu bảo vệ huyết mạch của chiến dịch Điện Biên Phủ. Năm 1990, Nhà nước đã xây nhà bia Tây Tiến tại Mai Châu như một sự tôn vinh thành kính, với một trung đoàn lừng danh làm khiếp vía quân thù. Và, bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng chính là bản tráng ca bất tử về đoàn quân anh dũng này.

Khách du lịch đi chợ bản Lác

Tay em nâng chén rượu mời
Bây giờ chúng tôi trở lại, Mai Châu đã trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn. Người người tấp nập đi vào bản Lác. Những cô gái Thái xinh xắn đi lại mời chào khách. Những đám mây bồng bềnh trôi từ trên núi xuống làm cánh đồng xã Chiềng Châu mở ảo trong tiếng khèn và tiếng cồng mời gọi.

Chúng tôi may mắn được dự một bữa cơm với những thực đơn đặc sản của đồng bào Thái. Nhưng có lẽ với chúng tôi, món ngon nhất vẫn là xôi nếp nương, với thịt gà nướng. Chõ xôi bằng gỗ tỏa lan hương nếp gợi nhớ những kỷ niệm một thời chiến binh mà chúng tôi đã trải qua. Mai Châu vẫn thơm hương trong câu thơ lãng mạn của Quang Dũng. Cuộc chiến đấu kiên cường, giữa cái sống và cái chết, vậy mà hình ảnh Mai Châu vẫn chôn giấu trong lòng những chiến binh cái hương thơm ấy.

Thật là vui cuối cùng vò rượu cần được đưa ra. Cũng là lúc những chiếc khăn hồng của các cô gái xòe lại tung bay. Họ vây quanh múa ca. Họ mời rượu và dắt tay chúng tôi vào xòe. Lúng túng một lúc sau mấy người chiến binh chúng tôi cũng hòa nhịp được với những bước chân thanh thoát. Nét uyển chuyển nhịp nhàng của các cô gái làm chúng tôi bồng bềnh bên lửa bếp nhà sàn.

Tay trong tay. Chúng tôi được truyền hơi ấm và tình người Mai Châu gửi lại. Đó là một thời các chiến sĩ và du kích Mai Châu đã từng kề vai sát cánh. Giờ đây giữa chúng tôi chỉ còn lại những điệu xòe cổ. Riêng điệu xòe mà chúng tôi đang nắm tay nhau vòng tròn gọi là điệu xòe “Khẳm Khen”. Một điệu xòe biểu hiện cho tình đoàn kết các dân tộc anh em trong cộng đồng người Việt.

Bản nhạc có tiếng khèn bè da diết và trống rộn rã lòng người. Kèm theo đó là tiếng ống nứa gõ vào nhau tạo nên âm thanh dẫn nhịp làm những bước xòe vững vàng hơn. Những nụ cười trao nhau trong sự quyến luyến khó thể rời xa. Ông già kể chuyện vẫn ngồi bên bếp lửa. Giọng khắp của ông dạt dào cảm xúc phả hơi thở tình yêu và nhịp “man điệu” như ngày nào trong câu thơ Quang Dũng. Mai Châu đã phủ đầy sương. Một mùa thu tháng tám như ngày nào. Chúng tôi bỗng nhớ đến cũng một mùa sương buông. Thuở ấy, cuộc hành quân của Trung đoàn Tây Tiến bắt đầu…