Già hóa dân số và câu chuyện thực thi luật

Già hóa dân số có thật sự là thách thức phụ thuộc vào tư duy của toàn xã hội.

Nhiều bất cập

Theo TS Nguyễn Thế Huệ, Điều 17 của Luật NCT quy định, NCT từ đủ 80 tuổi trở lên sẽ được hưởng trợ cấp 180 nghìn đồng/tháng. Với mức trợ cấp này chỉ bằng 21% mức sống trung bình và bằng 34% mức sống tối thiểu về lương thực, thực phẩm. Trước thực trạng này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 136/2013/NĐ-CP, quy định từ 1/1/2014, NCT được nâng mức hưởng trợ cấp từ 180 nghìn đồng/tháng lên 270 nghìn đồng/tháng. Tuy nhiên, cho đến nay, phần lớn NCT vẫn chưa được hưởng mức trợ cấp mới này.

“Do ngân sách khó khăn nên việc nâng mức trợ cấp cho NCT chỉ thực hiện với đối tượng là NCT từ đủ 80 tuổi trở lên có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, tuy nhiên điều đáng nói là không có những tiêu chí hướng dẫn cụ thể, dẫn tới việc địa phương lúng túng không thể triển khai được”-TS Nguyễn Thế Huệ nói.

Ngoài ra, theo Luật NCT và các văn bản hướng dẫn đã quy định NCT được giảm giá vé tham quan du lịch (ít nhất 20%), giá dịch vụ giao thông (ít nhất 15%), nhưng tại phần lớn những nơi này, NCT vẫn phải trả tiền như người trẻ tuổi và cũng chưa thấy nơi nào bị kiểm tra, xử phạt vi phạm. Với NCT, sức khỏe là mối quan tâm hàng đầu, Luật NCT cũng quy định rõ, NCT được khám, chữa bệnh định kỳ, được theo dõi, quản lý về y tế, được ưu tiên khi khám, chữa bệnh tại cơ sở y tế, nhưng ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nhiều NCT chưa bao giờ được khám sức khỏe định kỳ. Đáng nói hơn, các hành vi vi phạm Luật NCT cũng không có chế tài răn đe, phòng ngừa.

Ths Lê Minh Giang, Chánh văn phòng Ủy ban quốc gia về NCT Việt Nam cũng cho rằng, bên cạnh vấn đề ngân sách, nhân lực thì việc triển khai chính sách liên quan tới NCT đang gặp rất nhiều khó khăn.

“Tại Chương II, mục 2, điều 13 Luật NCT có quy định trách nhiệm cho Trạm y tế xã, phường, cho UBND xã, phường việc tuyên truyền phổ biến kiến thức phổ thông về kỹ năng phòng chữa bệnh, chăm sóc sức khoẻ NCT, lập hồ sơ theo dõi, quản lý sức khoẻ NCT, khám chữa bệnh cho NCT tại cơ sở khám chữa bệnh. Thậm chí, khám chữa bệnh tại nơi cư trú hoặc đưa người bị bệnh trọng, không có điều kiện, đi bệnh viện. Cùng đó Bộ Y tế cũng đã ban hành Thông tư 35 về chăm sóc sức khỏe ban đầu cho NCT tại nơi cư trú, nhưng đến nay khi được hỏi có không ít trạm y tế xã trả lời không biết đến quy định này”, bà Lê Minh Giang nêu.

Già hóa dân số không phải là “thảm họa”

Già hóa dân số là vấn đề toàn cầu, tuy nhiên, Việt Nam là một trong các quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Chính thức bước vào giai đoạn “già hóa dân số” từ năm 2011, nhưng đến năm 2014, số NCT ở Việt Nam đã tăng 10,5% trong tổng dân số và dự đoán sẽ tăng gấp đôi là 23% vào năm 2040. Mặc dù Việt Nam có nhiều chính sách về NCT và là một trong số ít nước trên thế giới có Luật Người cao tuổi, nhưng sự gia tăng nhanh NCT khiến việc chăm sóc đang và sẽ là một áp lực.

Theo kết quả nghiên cứu “Đánh giá ban đầu về chất lượng cuộc sống người cao tuổi tại 3 huyện thuộc 3 tỉnh của Việt Nam” do Hội Y tế công cộng triển khai từ tháng 4 đến tháng 9-2015 trên tổng số 597 người trên 60 tuổi tại 12 xã ở 3 huyện Tiền Hải (Thái Bình), huyện Diên Khánh (Khánh Hòa) và huyện Thanh Bình (Đồng Tháp) cho thấy chất lượng cuộc sống của NCT tại địa bàn nghiên cứu đều đang ở mức trung bình khá, dao động quanh thang điểm 7,5/10. Người có tuổi thọ càng cao thì chất lượng cuộc sống càng giảm.

Theo Ủy ban Quốc gia về NCT Việt Nam, hiện vẫn còn khoảng 40% NCT chưa có BHYT, trung bình 1 NCT có 2,7 bệnh mạn tính… trong khi đó ở khu vực nhà nước thiếu hệ thống dịch vụ chăm sóc do hạn chế về nguồn lực, nhân lực và cơ sở vật chất. Theo nhiều chuyên gia, già hóa dân số là vấn đề hiện hữu do đó cần phải có kế hoạch để ứng phó với vấn đề này. Trong đó giải pháp hữu hiệu nhất là thực hiện tốt các chính sách, Luật liên quan tới NCT. Đặc biệt cần phải tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai Luật NCT.