Giải pháp nào cho Afghanistan?

Các thủ phủ liên tiếp thất thủ

Theo Reuters, đã có 12 thủ phủ tỉnh nằm dưới sự kiểm soát của Taliban sau khi nhóm vũ trang này chiếm được các thành phố chiến lược tại Afghanistan hôm 13/8. Lực lượng Taliban đang tạo gọng kìm siết chặt thủ đô Kabul, chia cắt khỏi phần còn lại của đất nước.

Các quan chức Afghanistan cho biết, thành phố Herat – thành phố lớn thứ 3 và là trung tâm đô thị lớn ở miền Tây Afghanistan, đã rơi vào tay Taliban vào tối 12/8 (theo giờ địa phương). Ngoài ra, Taliban cũng giành quyền kiểm soát thành phố Qala-I-Naw, thủ phủ của tỉnh Badghis phía Tây Bắc Afghanistan.

Trước đó thành phố Ghazni cũng rơi vào tay Taliban sau “một cuộc giao tranh dữ dội và kéo dài”, ông Nasir Ahmad Faqiri, người đứng đầu hội đồng tỉnh Ghazni cho biết.

Ghazni cách thủ đô Kabul 150 km về phía Nam, nằm trên tuyến đường cao tốc chính nối thủ đô Kabul với Kandahar, thành phố lớn thứ hai của Afghanistan. Với việc chiếm đóng Ghazni, Taliban hiện đã nắm quyền kiểm soát các khu vực quan trọng ở cả phía Bắc và phía Nam thủ đô Kabul.

Theo đánh giá của tình báo Mỹ, Kabul có thể bị Taliban cô lập trong khoảng 30 đến 60 ngày tới và dễ rơi vào tay Taliban. Đến thời điểm hiện tại, hơn 1/3 trong số 34 tỉnh thành của Afghanistan đã bị Taliban chiếm đóng.

Tôn trọng hòa bình

Trước tình hình căng thẳng tại Afghanistan, ngày 13/8, hai quan chức hàng đầu của Mỹ là Ngoại trưởng Antony Blinken cùng Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin đã trao đổi với Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani, trong đó khẳng định Mỹ “vẫn đầu tư vào an ninh và ổn định của Afghanistan” trước chiến dịch tấn công của Taliban.

Hai quan chức này cũng khẳng định, Mỹ tiếp tục cam kết duy trì quan hệ an ninh và ngoại giao mạnh mẽ với chính quyền tại Kabul.

Cùng ngày, đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell cảnh báo, nếu nắm quyền bằng vũ lực và thiết lập lại một vương quốc Hồi giáo tại Afghanistan, Taliban sẽ đối mặt với việc không được công nhận, bị cô lập, thiếu sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế đồng thời đối mặt với nguy cơ xung đột và bất ổn kéo dài trong nước.

EU cũng kêu gọi chính quyền Afghanistan “giải quyết bất đồng chính trị, tăng tính đại diện của tất cả các bên và tiếp xúc với Taliban trên quan điểm đoàn kết” và lên án tình trạng gia tăng các vụ việc vi phạm Luật Nhân đạo quốc tế và nhân quyền tại các khu vực, thành phố mà lực lượng Taliban hiện đang chiếm đóng.

Trong khi đó, trả lời phỏng vấn kênh truyền hình CNN, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cho biết giới chức Thổ Nhĩ Kỳ đang đàm phán với Taliban, đồng thời nhấn mạnh: “Những diễn biến mới nhất và tình hình người dân ở Afghanistan thực sự đáng lo ngại”. Ông Erdogan cho biết, ông có thể gặp thủ lĩnh của lực lượng Taliban trong nỗ lực cứu vãn hòa bình ở Afghanistan.

Trước những diễn biến mới tại Afghanistan, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ Arindam Bagchi cho biết, tình hình ở Afghanistan là rất đáng lo ngại và Ấn Độ tiếp tục hy vọng về một lệnh ngừng bắn toàn diện để chấm dứt bạo lực tại đất nước này.

Ông Arindam Bagchi nêu rõ, Ấn Độ đang liên lạc với tất cả các bên liên quan ở Afghanistan và theo dõi chặt chẽ tình hình thực tế tại đây và kêu gọi tất cả các bên liên quan cùng hợp tác để đáp ứng nguyện vọng của tất cả người dân, bao gồm cả những người thuộc các cộng đồng thiểu số.

Cũng trong ngày 13/8, sau cuộc thương lượng tại Doha của Qatar, nơi phái viên các nước gặp các nhà đàm phán của Chính phủ Afghanistan và đại diện Taliban, Đặc phái viên của Mỹ, Trung Quốc và các nước khác kêu gọi thúc đẩy tiến trình hòa bình tại Afghanistan như một “vấn đề cực kỳ cấp bách,” và ngừng ngay lập tức các cuộc tấn công vào những thành phố cùng thủ phủ tỉnh tại quốc gia Tây Nam Á.

Các bên tham gia đàm phán Doha, trong đó có đại diện của Pakistan, Liên hợp quốc và Liên minh châu Âu, cam kết hỗ trợ tái thiết Afghanistan sau khi các bên liên quan đạt được một giải pháp chính trị “khả thi.”

Cảnh báo tội ác chiến tranh, kêu gọi hỗ trợ nhân đạo

Mới đây, Cao ủy Liên hợp quốc về nhân quyền Michelle Bachelet đã kêu gọi chấm dứt các cuộc tấn công của Taliban vào các thành phố ở Afghanistan, đồng thời cho biết văn phòng của bà đã nhận được báo cáo về các tội ác chiến tranh có thể xảy ra.

Bà Michelle Bachelet tuyên bố: “Taliban phải ngừng ngay hoạt động quân sự ở các thành phố. Tình hình vốn đã rất tồi tệ với nhiều người Afghanistan sẽ trở nên xấu hơn, trừ khi các bên quay trở lại bàn đàm phán và đạt được một giải pháp hòa bình”.

Ngoài ra, bà Bachelet cũng nhận định, các quốc gia có nghĩa vụ sử dụng bất kỳ ảnh hưởng nào có thể để giảm tình hình leo thang căng thẳng và khôi phục các tiến trình hòa bình.

Văn phòng điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên hợp quốc (OCHA) cũng cho biết, xung đột ở các khu vực khác nhau từ đầu năm đến nay ở Afghanistan đã khiến gần 390.000 người phải di dời nơi ở, với mức tăng đột biến số người phải di dời kể từ tháng 5.

Cơ quan nhân đạo của Liên hợp quốc nhấn mạnh, “mặc dù tình hình an ninh ngày càng tồi tệ, các tổ chức nhân đạo vẫn duy trì hoạt động cứu trợ và đã trợ giúp được 7,8 triệu người Afghanistan trong sáu tháng đầu năm nay. Khoảng 156 tổ chức phi chính phủ và các cơ quan của Liên hợp quốc đã hỗ trợ trên khắp Afghanistan”.

Trong khi đó, Quỹ ứng phó nhân đạo cho Afghanistan kêu gọi quyên góp 1,3 tỷ USD, nhưng hiện mới chỉ nhận được tài trợ 38%, còn khoản thiếu hụt lên đến gần 800 triệu USD.

Việc các quốc gia châu Âu như Đức, Hà Lan và mới đây nhất là Thụy Sĩ quyết định đình chỉ việc trục xuất người tị nạn Afghanistan cũng là một trong số những động thái hỗ trợ người dân Afghanistan vượt qua hoàn cảnh nguy hiểm hiện nay.

Tại phiên họp khẩn của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc diễn ra tuần trước về tình hình bạo lực gia tăng tại Afghanistan, Việt Nam lên án các vụ tấn công nhằm vào dân thường, nhân viên Liên hợp quốc và cơ sở hạ tầng dân sự, đặc biệt là cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân và kêu gọi các bên liên quan chấm dứt các vụ tấn công nêu trên và tuân thủ đầy đủ luật nhân đạo quốc tế.