Gỡ điểm nghẽn logistics

Chậm kết nối liên vùng

Mặc dù có lợi thế tiềm năng lớn để phát triển, nhưng dịch vụ logistics vùng Đông Nam bộ vẫn chưa phát triển tương xứng, trong đó phải kể đến hệ thống cảng biển. Điển hình như cảng Cát Lái - cảng container lớn nhất vùng Đông Nam bộ, có vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu giao thương hàng hóa trong nước với thế giới. Sản lượng hàng hóa thông qua cảng Cát Lái luôn ở tình trạng quá tải.

Nghiên cứu kỹ hoạt động của cảng Cát Lái, ông Claudio Dordi - Giám đốc Dự án USAID TFP nhận định, cảng Cát Lái đang xử lý quá công suất. Cụ thể, năm 2020 cảng phải xử lý 5,5 triệu TEUs, dù công suất thiết kế là 2,5 triệu TEUs. Hiện công suất sử dụng của cảng lên đến 90%, trong khi cảng của các nước trên thế giới chỉ hoạt động khoảng 70 - 80%. Dự báo, cảng Cát Lái sẽ quá tải trong thời gian tới khi lượng container về cảng Cát Lái sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030. Lý do, Việt Nam đang đẩy mạnh hoạt động thương mại với các nước.

“Với tốc độ phát triển và sản lượng hàng hóa thông qua như vậy, cảng biển Cát Lái gần như đã hoạt động hết công suất. Giao thông tại cầu cảng và đường bộ sau cảng thường trong tình trạng quá tải. Tình trạng trên ảnh hưởng đến hiệu quả khai thác cảng và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông, ảnh hưởng hoạt động xuất nhập khẩu, cụ thể là tăng chi phí, nguy cơ trễ hàng” - ông Hoàng Hồng Giang, Phó cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam cho biết.

Theo nhận định của Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể, tốc độ phát triển giao thông ở vùng Đông Nam bộ hiện rất chậm so với tốc độ phát triển kinh tế. Nguyên nhân chủ yếu là do hệ thống giao thông quá tải. Ông Thể dẫn chứng, tại TP HCM chưa có những đường cao tốc kết nối trung tâm thành phố đến các nơi, thiếu những tuyến đường trục Bắc - Nam, Đông - Tây mang tính chất đường trục chính. Cảng Cát Lái luôn bị tắc nghẽn, nhất là trong giờ cao điểm. Cảng Cái Mép - Thị Vải có thể là một trong những cảng tốt nhất Việt Nam và khu vực nhưng đường xuống cảng bị nghẽn vì cao tốc Biên Hòa, Vũng Tàu chưa triển khai.

Ngoài ra, giao thông liên vùng hiện cũng đang rất bất cập. Đường Vành đai 2 rất quan trọng đối với thành phố nhưng đến thời điểm hiện nay, chưa kết nối đồng bộ. Đường Vành đai 4 cũng chưa được quan tâm đúng mức. Rõ ràng, thực trạng giao thông của vùng Đông Nam bộ, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và TP HCM hiện nay đang là vấn đề cấp bách.

Đánh giá chung về thực trạng dịch vụ logistics ở vùng Đông Nam bộ, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được thì dịch vụ logistics của vùng vẫn còn những hạn chế. Đó là sự liên kết giữa các doanh nghiệp sản xuất, xuất nhập khẩu, doanh nghiệp logistics hiệu quả còn thấp, chưa hình thành được các trung tâm logictics quy mô lớn có vai trò trung chuyển hàng hóa đa phương thức.

Đẩy mạnh phát triển logistics

Việt Nam là một trong những nước đi đầu khu vực tham gia các khuôn khổ hợp tác kinh tế song phương, đa phương với hầu hết các nền kinh tế lớn trên thế giới. Vì vậy đòi hỏi, hệ thống hạ tầng giao thông phải thật sự phát triển để đáp ứng yêu cầu vận chuyển, xuất nhập khẩu hàng hóa. Đặc biệt, đối với khu vực đang giữ vai trò quan trọng đối với nền kinh tế như vùng Đông Nam Bộ thì yêu cầu này càng trở nên cấp bách.

Đến nay, Đông Nam bộ không chỉ dẫn đầu về phát triển công nghiệp, thu hút lớn vốn đầu tư nước ngoài cũng là khu vực tập trung hạ tầng logistics quan trọng của cả nước, đảm nhận 45% tổng khối lượng hàng hóa và hơn 60% khối lượng hàng container của cả nước thông qua hệ thống cảng Cát Lái, Cái Mép - Thị Vải, (Bà Rịa-Vũng Tàu), hỗ trợ tích cực cho các vùng kinh tế khác để tiêu thụ và xuất nhập khẩu hàng hóa.

Trước thực trạng trên, thời gian qua các cơ quan chức năng cũng đã tìm nhiều giải pháp để tháo gỡ những khó khăn, tạo thuận lợi trong hoạt động logistics. Một nghiên cứu tiền khả thi về chống ùn tắc và tạo thuận lợi trong hoạt động logistics tại cảng Cát Lái cũng đã được thực hiện bởi Dự án Tạo thuận lợi Thương mại do USAID tài trợ.

Nghiên cứu đã xem xét một cách toàn diện các hoạt động của cảng Cát Lái nhằm đánh giá hiệu quả vận hành, các điểm nghẽn và vướng mắc trong quá trình tăng cường năng lực xếp dỡ. Qua kết quả nghiên cứu, các Bộ, ngành, cộng đồng doanh nghiệp cũng đã đưa ra nhiều khuyến nghị nhằm góp phần giải quyết tình trạng tắc nghẽn cảng, tạo thuận lợi phát triển logistics tại cảng Cát Lái nói riêng và khu vực phía Nam nói chung.

Tháo gỡ điểm nghẽn trong vận chuyển, đặc biệt tạo điều kiện lưu thông nhanh hàng hóa xuất nhập khẩu, Bộ Công thương đề xuất, hoàn thiện quy hoạch các tỉnh/thành và quy hoạch vùng Đông Nam bộ giai đoạn 2021 - 2030 phải phù hợp với định hướng quy hoạch quốc gia. Cần xác định rõ việc ưu tiên phát triển công nghiệp công nghệ cao và logistics là điều kiện quan trọng. Đẩy mạnh liên kết vùng, nhất là liên kết về hạ tầng giao thông giữa doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Đẩy mạnh phân phối hàng hóa qua nền tảng số, các kênh thương mại điện tử, đồng thời khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết.