Diễn biến bất thường

Người dân huyện Tuần Giáo (Điện Biên)
tìm vớt đồ đạc bị trôi do mưa lũ. (Ảnh: Chu Quốc Hùng).

Nói rằng nắng nóng hay lũ lụt chưa từng có trong vòng 40 năm qua nghĩa là nắng nóng hay mưa lũ ở mức độ như năm nay không phải là lần đầu tiên xuất hiện, cứ theo lời các chuyên gia trong các bản tin thời tiết đánh giá, thì mức độ ấy đã từng có, chỉ là mấy chục năm rồi nó mới xuất hiện.

Vậy thì có vẻ mâu thuẫn với cái gọi là biến đổi khí hậu? Nếu biến đổi là sự thay đổi so với trước thì việc đem mốc này mốc kia để so sánh lại cho thấy khí hậu không biến đổi mà chỉ là đang lặp lại chu kỳ của nó. Thảm hoạ không đơn thuần chỉ là bão, lũ ở những nơi chúng ta đã lường trước được (ví dụ chúng ta chỉ quen với việc chống chọi với bão và lũ chỉ xảy đến sau bão thì nay không ai lường được rằng chỉ cần mưa to, những thiệt hại đang xảy ra có khi còn hơn cả những cơn siêu bão).

Điều này đang đặt ra gay gắt một yêu cầu cao về cách nhìn nhận về khí hậu. Chúng ta luôn luôn nói đến biến đổi khí hậu. Nhưng là cách nói giống như người lớn hù doạ trẻ em về một ông ba bị chín quai nào đó, hư ảo, không hiện hữu. Khí hậu biến đổi, vậy thì sẽ biến đổi thế nào và qui hoạch về xây dựng, về phát triển, về cuộc sống người dân cũng sẽ phải biến đổi thế nào để phù hợp, để ứng phó. Điều này dường như chưa hề thấy được nhắc đến.

Hệ thống đập thậm chí cũng không cần được tính toán cho phù hợp. Vậy là chỉ cần một lượng mưa cực lớn, mọi thứ nháo nhào, tài sản của người dân trôi lềnh bềnh ngoài đường, tương đương với một thảm hoạ thiên nhiên đột ngột xuất hiện với sức công phá lớn.

Thuỷ hoả đạo tặc, đúng là không ai có thể lường được. Nhất là với thời buổi mà lúc nào cũng có thể nghe thấy câu nhận định: Khí hậu đang biến đổi khó lường. Bởi vậy, không ai có thể làm cho bão nhẹ đi hay mưa ít đi được. Cũng hoàn toàn thông cảm rằng dự báo cũng chỉ là dự báo, khoa học dù hiện đại, mọi dự báo cũng không phải trúng 100%. Nhưng chuẩn bị một cuộc sống đủ sức đối phó với sự khó lường thì không phải không làm được.

Chúng ta luôn luôn có câu khẩu hiệu sống chung với lũ nhưng thực tế nhiều năm qua chưa bao giờ người dân sống chung được với lũ, mà thường là lũ thô bạo giày vò, làm tan nát cuộc sống của người dân. Sống chung với lũ gì mà lần nào lũ đến cũng bất ngờ, lần nào cũng chủ quan, lần nào cũng lúng túng bị động. Nói gì thì nói, dù thanh minh cỡ nào vẫn phải công nhận rằng dù chúng ta vẫn có đủ uỷ ban phòng chống nọ kia ở các địa phương, thì mỗi khi thiên tai ập đến một vùng đất nào đó, e rằng chỉ cần giải quyết hậu quả cho tốt cũng đã là may lắm rồi.

Sự bất thường của thời tiết kể từ đầu năm 2015 tới nay không có phép chúng ta nói đến/ nhắc đến/ hay nghĩ đến biến đổi khí hậu như một thứ gì xa xôi nữa. Các chiến lược đối phó cũng đừng mang tính sách vở. Nó phải cụ thể và gần gũi với người dân, mỗi người dân phải cảm nhận được rằng vì thời tiết sẽ thế này, thế kia mà mình cần phải tổ chức cuộc sống theo hướng nào đó phù hợp, thích hợp.