Họ đang ở đâu?

Đốt rác thải gây ô nhiễm nghiêm trong 2 bên bờ sông Nhuệ Giang ở Thường Tín.

Cũng như mỗi khi có một vụ làm ô nhiễm môi trường bị phát giác, dư luận lại ồn ào. Những cảm xúc hốt hoảng hay ồn ào rộ lên, rồi lại thôi. Trong khi thực sự đó là những việc phải được lo mỗi ngày, xử lý nghiêm mỗi ngày để đảm bảo đạt tới an toàn. Và trong thực tế, có những lực lượng, những cơ quan chức năng được thành lập ra để lo những việc như vậy. Họ không phải chỉ cần đến và có mặt khi thảm hoạ đã xảy ra.

Cần phải nhớ rằng lực lượng cảnh sát phòng cháy chữa cháy chẳng hạn có một chức năng cực kỳ quan trọng là “phòng cháy”. Họ không phải là những chiến sĩ chỉ lao vào nơi có khói, có lửa, có hiểm nguy “người ta chạy ra còn mình chạy vào”. Lực lượng được thành lập ra để hướng dẫn nhân dân cách phòng chống cháy nổ, để kiểm tra các cơ quan đơn vị, khu dân cư, nhất là với các khu đô thị hiện nay về việc đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy, để xử lý những vi phạm trong việc thực thi các quy định trong lĩnh vực này…

Chúng ta luôn nhìn thấy những hình ảnh dũng cảm của các chiến sĩ phòng cháy chữa cháy trong mỗi lần xảy ra hoả hoạn. Nhưng chúng ta mong không phải nhìn thấy những hình ảnh ấy. Mà mong hơn là thấy được sự quyết liệt, nghiêm minh, công tâm của họ trong hướng dẫn, kiểm tra, cấp phép, xử lý sai phạm ở lĩnh vực phòng cháy chữa cháy. Để một khu nhà chung cư, một quán karaoke được phép đi vào sử dụng, chắc chắn phải đảm bảo những quy định về phòng cháy chữa cháy. Những người cấp phép ấy nếu làm thực sự công tâm, có trách nhiệm thì sẽ đỡ dẫn đến những hậu quả chết người. Tất nhiên, thuỷ - hoả - đạo - tặc, bất trắc, rủi ro không phải là việc có thể đảm bảo 100% là sẽ không xảy ra. Nhưng nếu nghiêm túc tuân thủ mọi qui định chặt chẽ thì việc không may chỉ còn là tỉ lệ rất nhỏ.

Cũng vậy, khi những vụ việc xâm phạm nghiêm trọng đến môi trường xảy ra một cách cấp bách, một lực lượng chức năng đã ra đời là cảnh sát môi trường. Tuy nhiên, nếu mỗi ngày người dân có thể hình dung rất rõ về người cảnh sát giao thông trên đường phố thì người ta lại hiếm khi nhìn thấy bóng dáng của cảnh sát môi trường ở đâu đó.

Có một ví dụ rất rõ ràng mà người viết bài này tận mắt chứng kiến. Suốt dọc 2 bên bờ sông Nhuệ Giang đoạn từ cầu Đen (xã Khánh Hà) đến xã Hiền Giang (huyện Thường Tín – Hà Nội) từ hàng mấy năm nay vẫn tồn tại tình trạng đốt rác thải gây ô nhiễm nghiêm trọng. Đây vốn là các làng nghề 2 bên bờ sông và rác thải (chủ yếu là vụn vải) được họ vận chuyển ra đắp thành đống bên bờ sông rồi đốt. Công khai, triền miên, số lượng lớn. Khói đen bốc thành cột cao, mù mịt khắp vùng, tràn vào các làng xung quanh bờ sông. Cỏ 2 bên bờ sông cũng không sống nổi, cháy trụi. Nước sông Nhuệ đen xì, đặc quánh. Một dòng sông chết hoàn toàn… Người dân 2 bên bờ vừa là thủ phạm vừa là nạn nhân. Môi trường sống của họ ngột ngạt. Nhưng tình trạng này đã kéo dài cả mấy năm trời và chưa thấy dấu hiệu xử lý của cả lực lượng cảnh sát môi trường cũng như chính quyền địa phương…

Câu chuyện trên chỉ là một trong số rất nhiều ví dụ về tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn diễn ra công khai hiện nay. Nhuệ Giang cũng chỉ là một trong số nhiều dòng sông đang chết trên nhiều vùng quê trong cả nước. Ô nhiễm môi trường nói chung hay những dòng sông chết quả là vấn đề lớn của thời kỳ phát triển công nghiệp hiện nay. Nhưng trong số rất nhiều việc chúng ta đang chứng kiến mỗi ngày, có lỗi từ việc chưa có sự xử lý nghiêm minh từ những lực lượng, những cơ quan có trách nhiệm trong lĩnh vực đó. Cảnh sát môi trường là một trong những lực lượng quan trọng hiện nay để đảm bảo rằng luật pháp về bảo vệ môi trường phải được thực thi nghiêm minh. Những dòng sông bị ô nhiễm là việc ai cũng nhìn thấy, nhưng lực lượng chức năng thì đang ở đâu? Đôi khi, dư luận không thể không khỏi ngờ vực rằng họ đang làm gì và chạnh nghĩ tới vụ án rất lớn vừa được phanh phui về các đường dây đánh bạc xuyên quốc gia lại được bảo kê bởi chính những người thuộc về nơi có trách nhiệm đảm bảo an ninh ở lĩnh vực ấy…

Thỉnh thoảng trên báo chí lại xuất hiện thông tin một công ty, nhà máy nào đó bị bắt quả tang vì xả thải trộm ra môi trường. Giải pháp căn cơ để bảo vệ môi trường chắc không phải là bằng cách rình bắt quả tang một ai đó phạm tội. Bởi vì cũng giống như bất cứ lĩnh vực nào, việc phòng bao giờ cũng quan trọng hơn là chống. Và sự hiện diện của mỗi một lực lượng với chức năng, nhiệm vụ của họ là để hạn chế tối đa các sai phạm. Muốn vậy, chỉ có bằng cách đưa ra hướng dẫn và cảnh báo tận tình, không bao che cho những ai không tuân thủ qui định, xử lý sai phạm nghiêm minh… mới có thể đạt được kết quả tốt.