Hồi sinh các giá trị tại hồ Văn

Quần thể di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám nằm trên địa bàn phường Quốc Tử Giám, quận Đống Đa, Hà Nội có tổng diện tích khoảng 54.331m2, bao gồm các khu vực: Nội tự, vườn Giám và hồ Văn. Cùng với vườn Giám, các công trình kiến trúc cổ kính khác của di tích, hồ Văn là bộ phận quan trọng không thể tách rời của quần thể di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Gò Kim Châu từng là nơi Nho sinh bình thơ, bình văn. Trên thực tế, trên tấm bia đá còn lại trên hồ Văn cũng ghi rõ thời Lê trên gò Kim Châu có dựng Phán Thủy Đường là nơi tụ họp bình văn, đọc thơ của các sĩ phu Bắc Hà. Đến thời Nguyễn, nơi đây lại dựng đình ngói giữa hồ. Tuy nhiên, từ giai đoạn đó đến những năm gần đây, hồ Văn từng là một trong quần thể quan trọng của Văn Miếu - Quốc Tử Giám lại bị bỏ hoang, không được để ý đến. Trên gò hiện lưu giữ 2 tấm bia cổ ghi lại việc trao trả và tu sửa hồ Văn năm 1940 và 2 cây si cổ thụ rất đẹp.

Năm 2006, sau khi hồ Văn được bàn giao cho Trung tâm Hoạt động Văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám quản lý, hiện trạng hồ đã khang trang, sạch đẹp hơn. Trở thành nơi tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật phục vụ nhân dân, công chúng và du khách trong nước và quốc tế.

Tuy nhiên bên cạnh đó, di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám đang phải đối mặt với sự xâm hại di tích, đặc biệt là khu vực gò Kim Châu nằm giữa hồ Văn. Ngoài ra, còn có một gian thờ tự phát và 2 cây hương là những thành phần mới được đưa vào trong thời gian gần đây về ý nghĩa không hề có liên quan nào với vai trò lịch sử của hồ Văn.

Theo đánh giá, hiện nay, các vấn đề tồn tại trên gò Kim Châu làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới cảnh quan chung của khu di tích, làm sai lệch các giá trị vốn có của tổng thể khu di tích, ảnh hưởng đến hoạt động phát huy, khai thác giá trị hồ. Khu vực hồ Văn vẫn chưa thực sự được tham gia vào như một thành phần quan trọng của khu di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Mới đây, Hà Nội quyết tâm thực hiện và hoàn thành dự án trên với tên gọi phục dựng tòa Phương đình và tôn tạo gò Kim Châu tại hồ Văn. Dự án đã nhận được sự chỉ đạo sát sao của các cơ quan như Bộ VHTTDL, UBND thành phố Hà Nội. Dự kiến, dự án sẽ được khởi công vào khoảng tháng 7/2021.

Việc xây dựng dự án nhằm trả lại một thành phần quan trọng với đúng chức năng và vị trí vốn có trong tổng thể, góp phần thiết thực vào việc nâng cao giá trị, phát huy giá trị của tổng thể khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám là việc hết sức cần thiết và cấp bách.

Ông Lê Xuân Kiêu- Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám thông tin: Hiện nay, kiến trúc, chất liệu và phương án kỹ thuật đã được các chuyên gia thống nhất. Tòa Phương đình được phục dựng theo tiêu chí là kiến trúc duy nhất trên gò, nằm ở vị trí trung tâm trên trục thần đạo của tổng thể khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, mang dáng dấp đậm nét của kiến trúc Việt.

Ngoài ra, dự án lần này cũng sẽ bảo tồn hai cây si cổ thụ và bia đá. Bởi theo ông Lê Xuân Kiêu, hai cây si cổ thụ là một trong những thành phần có giá trị lớn nhất trên gò, gắn liền với sự hình thành và phát triển của gò Kim Châu. Bia đá trong khu vực thờ tự cũ sẽ được di dời sang vị trí mới trong khuôn viên bồn hoa phía Nam gò Kim Châu. Các phần việc như tôn tạo sân vườn, cảnh quan kè hồ… cũng được chú trọng thực hiện.

Và để hồ Văn thực sự hồi sinh sau khi cải tạo, Hà Nội sẽ tiếp tục xây dựng kế hoạch cho các hoạt động văn hóa để nơi đây không chỉ mang tính chất gợi nhớ không gian xưa mà còn trở thành nơi sinh hoạt văn hóa của du khách và cộng đồng xung quanh.

Nói về ý nghĩa của việc phục dựng không gian hồ Văn, ông Kiêu cho biết: “Nhằm ổn định công tác quản lý và sử dụng khu vực Hồ Văn, trả lại một thành phần quan trọng với đúng chức năng và vị trí vốn có trong tổng thể, góp phần thiết thực vào việc nâng cao giá trị, phát huy giá trị của tổng thể khu di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám”.

Nằm trong khu vực của di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nơi có lượng du khách tham quan, tìm hiểu nghiên cứu lớn của thủ đô. Dự án có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy, hấp dẫn đối với du khách khi đến với khu di tích, góp phần thúc đẩy nền kinh tế du lịch của thành phố Hà Nội.