Khúc tráng ca nơi núi rừng Tây Bắc

Nhà văn Ma Văn Kháng.

Trên văn đàn hiện nay, có lẽ hiếm tác giả có sức viết bền bỉ như nhà văn Ma Văn Kháng. Không chỉ viết ở nhiều thể loại, ngay cả khi ở độ tuổi đã cao, bút lực ông vẫn khiến các đồng nghiệp nể phục.

Nhà văn Ma Văn Kháng (tên thật là Đinh Trọng Đoàn), có một thời tuổi trẻ gắn bó với vùng cao Tây Bắc. Cụ thể, ông có thời gian dài làm giáo viên dạy văn và hiệu trưởng một trường cấp ba tại tỉnh Lào Cai. Hơn 20 năm tuổi trẻ gắn bó với vùng đất này, vì thế cuộc sống, văn hóa của người dân vùng núi rừng Tây Bắc đã trở nên máu thịt trong ông. Do đó, dễ hiểu khi thấy những tác phẩm quan trọng nhất trong sự nghiệp văn chương của nhà văn Ma Văn Kháng chính là những tác phẩm viết về vùng cao như: “Gặp gỡ ở La Pan Tẩn”, “Đồng bạc trắng hoa xòe”, “Vùng biên ải”…

Mấy năm trở lại đây, sức khỏe nhà văn Ma Văn Kháng không còn được tốt. Tuy nhiên, điều đáng mừng là ông vẫn đều đặn viết, và năm nào cũng cho xuất bản tác phẩm mới.

Tiểu thuyết “Chim én liệng trời cao” vừa được NXB Kim Đồng ra mắt đánh dấu một chặng viết mới của ông. Nhà văn cho biết, cuốn sách này được ông chấp bút sau khi đọc lại truyện ngắn “Chim én” được viết từ gần nửa thế kỉ trước. Để hoàn thành cuốn sách dày tới 400 trang, nhà văn đã thêm rất nhiều nhân vật, chi tiết. Bối cảnh cũng được mở rộng ra. Theo đó, câu chuyện diễn ra tại địa bàn Cam Đồng- một xã gồm 4 thôn người Tày và một thôn U Sung trên núi cao thuần người Dao. Cuộc chiến đấu đầy gian khổ, sự trưởng thành của người dân về tư tưởng và tinh thần đấu tranh cách mạng thể hiện xuyên suốt qua nhân vật Tiển. Từ một cậu bé ở bản quê Cam Đồng hằng ngày ngồi trên lưng trâu, ngắm “bầy chim én cất tiếng rộn vang trên bầu trời sớm mai”, thổi sáo trúc, Tiển sớm gia nhập vào hàng ngũ những người làm cách mạng, trở thành chiến sĩ liên lạc và trưởng thành cùng sự phát triển của cách mạng trên mảnh đất quê hương.

Cuộc đời Tiển cũng giống như những con chim én khao khát được tung cánh trên bầu trời tự do, bất chấp bão giông cuộc đời, bất chấp sự kìm kẹp của bè lũ tay sai tàn bạo khét tiếng núp bóng thực dân xâm lược.

Tác phẩm cuốn hút người đọc theo giai điệu réo rắt mê say mà Tiển thổi trên lưng trâu thời thơ bé: “Noọng ơi! Én nhỏ trú cây đa lá/ Tán xum xuê ngàn năm vui xuân/ Bao đời che được mưa, che được nắng/ Dù mưa giông, gió bão chẳng lay/ Noọng ơi. Trời cao, chim én liệng chim én bay…”

Nhà văn Ma Văn Kháng sinh năm 1936, ông nhận được nhiều giải thưởng cao quý trong sự nghiệp sáng tác: Giải thưởng Văn học ASEAN năm 1998, Giải thưởng Nhà nước về văn học - nghệ thuật năm 2001, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học - nghệ thuật năm 2012.

Bìa cuốn “Chim én liệng trời cao”.

Trong tác phẩm, nhà văn Ma Văn Kháng khắc họa sinh động nỗi cơ cực của bà con miền núi dưới sự áp bức, bóc lột của lí trưởng Vi Văn Tăm thâm hiểm, tên đồn Tây Brusex tàn bạo, tổng Ngao hung ác khét tiếng, Vi Văn Dẻn lươn lẹo… Tác phẩm cũng ca ngợi những chiến sĩ cách mạng dũng cảm, tài ba, những người tiên phong đến với vùng rừng núi Tây Bắc để giác ngộ cách mạng cho bà con, cùng người dân đánh giặc như anh Tố, Trần Hòa, hay Kim… Những mối tình thầm lặng, e ấp tựa bông hoa rừng buổi sớm mai như mối tình anh Tố - chị Va, mối tình giữa Tiển và Phin… khiến tác phẩm thêm nhiều sắc màu sống động.

Nhà văn Ma Văn Kháng cũng dành nhiều trang viết đẹp về núi rừng Tây Bắc hùng vĩ, với “nắng sớm phết lớp quang dầu bóng bẩy trên các chóp núi, hồng dâng cả một vùng rừng trúc”, với những “ngọn núi là đứng mãi ở lưng trời và những cánh rừng là trải ra mênh mang xanh mướt”; hay hình ảnh, hương vị đầy sức sống khi mùa cốm tới: “Nếp đã vào đòng được hơn một tuần trăng, phổng phao từng chuỗi hạt, vít cong ngọn mỗi thân lúa. Bầy én đã chuyển cư, nhưng chèo beng lại về từng bầy. Những con chèo beng lông xanh bóng, đuôi xẻ đôi, dập dờn cặp cánh lượn, cất tiếng hót liên hồi giữa làn hương sữa thơm tỏa lên mỗi lúc một ngào ngạt từ mỗi khu đồng”.

Viết về cuộc sống của người dân miền núi Tây Bắc, không thể thiếu những nét văn hóa truyền thống đặc trưng như ngày hội lồng tồng “có cây nêu cao vút, những quả còn có túm đuôi dài xanh đỏ tím vàng bay phấp phới”, có trò đánh én, đánh đu, có đám múa sư tử…

Đại diện NXB Kim Đồng cho biết, “Chim én liệng trời cao” xứng đáng là khúc ca đẹp, hùng tráng về cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp của người dân vùng núi rừng Tây Bắc khoảng thời gian cuối những năm 40, đầu những năm 50 của thế kỉ trước. Tác phẩm cũng ngợi ca những con người chân chất, mộc mạc nhưng can đảm, nhanh trí, hết lòng vì sự nghiệp chung.

Có thể nói, “Chim én liệng trời cao” được thai nghén gần nửa thế kỉ, kết tinh văn tài, bút lực của nhà văn Ma Văn Kháng, có lẽ cũng là món nợ ân tình mà ông trả nghĩa cho “vùng đất thẩm mĩ” của mình.