Kiểm tra lễ hội: Làm rõ khiếm khuyết, bất cập

Lễ hội cướp phết (Phú Thọ). (Ảnh: Ngọc Thành).

Nhiều lỗi

Theo đánh giá chung hoạt động lễ hội đầu xuân Đinh Dậu năm 2017 diễn ra an toàn, phù hợp với truyền thống văn hóa, từ lễ hội có quy mô lớn đến các lễ hội quy mô nhỏ trong phạm vi làng, xã, phần lễ được tổ chức trang nghiêm, linh thiêng, thành kính, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tâm linh của nhân dân, những hạn chế từ những năm trước đến nay cơ bản đã được khắc phục.

Tuy nhiên, công tác quản lý và tổ chức lễ hội đầu năm 2017 còn một số hạn chế như: một số địa phương còn buông lỏng công tác quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn, còn biểu hiện thương mại hóa, vi phạm các quy định về quan lý và tổ chức lễ hội như: Hội thi chọi trâu không phép ở thôn Lục Mùn, xã Phúc Ninh, huyện Yên Sơn, Tuyên Quang và Hội chọi trâu huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái; việc tổ chức “khai ấn”, “phát ấn” của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh, đền thờ Quang Trung (Nghệ An). Vẫn còn xảy ra những hình ảnh phản cảm, chen lấn, tranh cướp lộc tại lễ hội đền Sóc (Hà Nội); phát lộc, tranh cướp lộc tại lễ hội Chùa Hương (Hà Nội); tranh cướp bạo lực tại hội Phết xã Hiền Quan (Phú Thọ), lợi dụng trò chơi đá gà để đánh bạc, ngả nón xin tiền tại hội hội Lim (Bắc Ninh)...

Một số cơ quan còn buông lỏng quản lý, để cán bộ, công chức, viên chức và người lao động vi phạm kỷ luật lao động, đi lễ hội trong giờ hành chính, sử dụng xe công đi lễ hội như báo chí đã phản ánh. Hiện tượng bày và đổi tiền hưởng chênh lệch vẫn diễn ra ở một số di tích lễ hội như: Đền Cái Lân (TP. Hạ Long, Quảng Ninh); đền Sòng Sơn (Bỉm Sơn), đền Cô Bơ (Hà Trung), tỉnh Thanh Hóa; đền Bảo Hà (Lào Cai)... Một số di tích vẫn để xảy ra tình trạng bán hàng rong, ăn xin, gây ảnh hưởng tới mỹ quan di tích; công tác vệ sinh môi trường, ùn tắc giao thông, đặt tiền giọt dầu, thu gom tiền công đức tại một số di tích chưa kịp thời, hàng quán kinh doanh có nơi còn lộn xộn, tình trạng kinh doanh trò chơi có thưởng có tính cờ bạc còn diễn ra ở nhiều lễ hội.

Làm rõ trách nhiệm

Với những bất cập trên, Bộ VHTT&DL cũng đã yêu cầu đại diện các tỉnh, thành giải trình và làm rõ vấn đề. Theo ông Tô Văn Động- Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội, những tồn tại và hạn chế của lễ hội hiện nay mang tính “truyền thống”. Trong đó, thực tế rõ nhất là khi tổng kết hội BTC chỉ quan tâm đến số lượng khách tham gia và doanh thu đạt được chứ ít nơi quan tâm đến giá trị thực của các lễ hội.

Ngoài ra, những cái sai thường đổ lỗi cho chính người dân cho dù đây cũng là một phần nguyên nhân. Giám đốc Sở VH-TT Hà Nội cũng nhấn mạnh công tác kiểm tra lễ hội hiện nay có vấn đề: “Hầu hết công tác thanh tra kiểm tra năm nào cũng có, nhưng quá trình làm việc thì thường khen nhiều hơn chê. Thực tế, chúng tôi cũng biết có đoàn tranh thủ đi lễ rồi khen lễ hội”.

Ông Hồ Chí Đức- Phó Giám đốc Sở VHTT&DL Quảng Ninh chia sẻ, trên thực tế một lễ hội có sự tham gia của hàng vạn người rất khó kiểm soát. Còn lễ khai ấn tại Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh vừa qua thực tế đây là lễ khai bút, không nằm trong danh mục 76 lễ hội mà tỉnh cấp phép. Sau khi có những phản ánh, Sở VHTT&DL Quảng Ninh đã có văn bản chỉ đạo dừng lại ngay việc phát ấn, hoặc ấn phát ra lỗi cũng thu về ngay. Nếu năm sau có diễn ra tình trạng này sẽ làm triệt để hơn.

Ngoài ra, trước vấn đề thương mại hóa trong lễ hội “nên hay không nên” cũng được đại diện các tỉnh thành phân tích. Đơn cử, về vấn đề tổ chức chọi trâu, ông Nguyễn Vũ Phan- Quyền Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Tuyên Quang phân tích, nếu chọi trâu cấm thì phải cấm toàn quốc, không thể chỗ này là di sản thì tổ chức, chỗ kia đánh giá là bạo lực, phản cảm thì cấm. Tổ chức chọi trâu bản chất là sinh hoạt văn hóa có sự thắng thua và việc bán thịt trâu chọi sau đó là hết sức bình thường. Ở đây chúng ta cần tính đến cả yếu tố thương mại bởi hiện nay con trâu không còn là đầu cơ nghiệp. Chuyện mua bán thịt trâu tươi giờ vẫn diễn ra hàng ngày.

Đánh giá cao những đóng góp ý kiến tại Hội nghị của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Ngọc Thiện khẳng định, các địa phương phải nghiêm túc chấp hành Chỉ thị của Ban Bí thư, Bộ Chính trị, Chính phủ, các công văn của Bộ VHTT&DL…về quản lý, tổ chức lễ hội. Từ thực tiễn tổ chức, quản lý lễ hội năm qua, các địa phương rút ra bài học trong công tác quản lý, tổ chức lễ hội lâu dài, để giải quyết được những bất cập, tồn tại một cách bền vững. Những tồn tại nào sửa chữa được ngay phải khắc phục ngay. Nếu lỗi của ngành văn hóa thì ngành phải kiểm điểm, nếu lỗi của BTC thì chính quyền địa phương phải kiểm điểm. Địa phương nào có lễ hội không được cấp phép mà vẫn tổ chức phải kỷ luật.

“Khen thưởng, kỷ luật, kiểm điểm, phải nghiêm minh, rõ ràng, minh bạch. Với nhiệm vụ lâu dài, trên cơ sở việc làm tốt và chưa tốt của mùa lễ hội 2017, rút ra bài học gì. Cần có bài học, có phương án xử lý, nếu không, quản lý lễ hội sẽ luôn luôn ở giải pháp tình thế. Trong đó điều gì phản cảm của năm ngoái năm nay phải khắc phục, còn khắc phục triệt để cần thời gian”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, lãnh đạo Bộ VHTT&DL cũng yêu cầu cần vận động, thuyết phục, tuyên truyền để nhân dân thay đổi trong nhận thức. Không quản lý lễ hội bằng mệnh lệnh hành chính. Ngoài ra, công tác thanh tra, kiểm tra cần phân định rõ trách nhiệm của nhà nước, trung ương, địa phương đối với việc quản lý các lễ hội. Đề ra trách nhiệm cụ thể của các Bộ ngành để kiểm điểm, khen thưởng. Về lâu dài, cần có nghiên cứu để hài hòa các hình thức lễ hội, phù hợp với văn hóa, môi trường hiện đại mà vẫn giữ được giá trị truyền thống.