Chặn nguy cơ tham nhũng trong lĩnh vực đất đai

Công khai quy hoạch cũng là cách để ngăn chặn tiêu cực trong lĩnh vực đất đai.

Sáng ngày 7/10, Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phối hợp với Hội Khoa học Đất Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc chể thế hóa chế độ sở hữu toàn dân về đất đai phù hợp với nền kinh kế thị trường định hướng XHCN trong Luật Đất đai 2013”.

Theo các chuyên gia, nhiều địa phương đang lúng túng trong việc thực hiện Luật Đất đai 2013 vì một số quy định của pháp luật đất đai vẫn chưa thống nhất với các văn bản pháp luật khác như Bộ luật Dân sự.

Điển hình là có quy định “đất đai là của toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất (SDĐ) cho người sử dụng theo quy định của Luật này” (Điều 4 Luật Đất đai 2013) nhưng chưa xác định được giới hạn quyền của các cơ quan nhà nước đại diện cho chủ sở hữu và người chủ được giao quyền SDĐ.

Do đó, để Luật Đất đai 2013 sát với thực tiễn, các chuyên gia kiến nghị tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện hành liên quan đến đất đai theo hướng thống nhất các quy định từ Hiến pháp đến các đạo luật về đất đai, dân sự, hình sự, doanh nghiệp…

Đồng thời, qui định cụ thể về chế tài nếu cơ quan nhà nước có thẩm quyền lập kế hoạch, quy hoạch SDĐ không thực hiện việc lấy ý kiến người dân và cụ thể hóa các qui định về quyền của người SDĐ trong quản lý và SDĐ.

Ông Tôn Gia Huyên- Hội Khoa học Đất Việt Nam đề nghị, cần xây dựng Bộ luật Đất đai để khắc phục tình trạng “rừng luật về đất đai mà không có lối đi rõ ràng”, góp phần cùng các Bộ luật khác đảm bảo quan trọng cho sự phát triển ổn định và bền vững của vấn đề đất đai.

Theo Luật Đất đai 2013, đất đai thuộc sở hữu toàn dân nhưng thực tế quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai lại thuộc về một số người được ủy quyền (Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch UBND cấp huyện, cấp tỉnh).

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến- Đại học Luật Hà Nội cho rằng, điều này tiểm ẩn nguy cơ tham nhũng, tiêu cực và lợi ích nhóm trong việc phân phối đất đai thông qua các hoạt động quản lý đất đai nếu không có cơ chế kiểm soát, giám sát một cách hữu hiệu.

Thực tế, dư luận vẫn phản ánh tình trạng muốn có đất thì chỉ cần “chạy” người có thẩm quyền và bán đất là cách nhanh nhất để “thu hồi vốn” cho những chi phí “chạy chọt”. Vì vậy, mặc dù Luật Đất đai 2013 đã bổ sung các quy định về giám sát, về điều kiện thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai, song quy định về quyền sở hữu đất đai của toàn dân chỉ là những “hư quyền” vì mới chỉ có các quy định chung chung mà thiếu cơ chế bảo đảm cho người dân thực hiện quyền làm chủ sở hữu đất đai, PGS.TS Vũ Năng Dũng- Chủ tịch Hội Khoa học Đất Việt Nam cho biết.

Còn ông Phạm Sỹ Liêm- nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng phản ánh, chỉ doanh nghiệp và một số người dân “gặp may” được hưởng lợi từ quy hoạch đất đai là không phù hợp với quy định sở hữu toàn dân về đất đai. “Vấn đề này liên quan đến nhiều văn bản luật, không chỉ Luật Đất đai”- ông Liêm nhận xét.

Để người dân thực sự là chủ “sở hữu” về đất đai, theo PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, cần khẩn trương nghiên cứu, xây dựng và ban hành Luật Tiếp cận thông tin, trong đó quy định rõ thông tin nào thuộc bí mật quốc gia không công khai; thông tin nào về đất đai được cung cấp miễn phí hoặc có thu phí khi người dân có nhu cầu tìm hiểu.

Đặc biệt cần nghiên cứu, xây dựng Luật về giám sát xã hội nhằm tạo hành lang pháp lý để người dân trực tiếp giám sát hoạt động quản lý nhà nước về đất đai.

“Một khi quyền lực nhà nước được giao vào tay một cá nhân mà thiếu sự kiểm soát, giám sát hoặc kiểm soát, giám sát kém hiệu quả rất dễ nảy sinh tình trạng lạm quyền, “tha hóa quyền lực nhà nước” vì tư lợi”- PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến nhận xét.

ThS Nguyễn Thanh Lân- Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cũng cho rằng, cần tăng cường, đẩy mạnh sự hoạt động giám sát trong quản lý và sử dụng đất đai; tiếp tục hoàn thiện, thực hiện tốt, nghiêm túc chế độ cung cấp thông tin công khai.

“Phải xây dựng và hoàn thiện cơ chế giải trình việc tiếp thu ý kiến đóng góp của người dân; nghiên cứu xây dựng và vận hành hệ thống giám sát - đánh giá về thực thi pháp luật đất đai ở từng địa phương”- theo ThS Nguyễn Thanh Lân.

Cùng với đó, tập trung xây dựng cơ chế chính sách để bảo đảm sự tham gia của người dân trong quá tình lập quy hoạch, kế hoạch và triển khai quy hoạch, sử dụng đất. Bổ sung quy định về việc giải trình của cơ quan lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đối với ý kiến chưa đồng tình của nhân dân với hình thức, trình tự, thủ tục giải trình cụ thể.

Theo các chuyên gia, phải bổ sung quy định, có chế tài xử lý cụ thể đối với trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền tổ chức lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất mà không thực hiện việc lấy ý kiến đóng góp của nhân dân hoặc việc việc tổ chức lấy ý kiến đóng góp của nhân dân vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thực hiện không đúng quy định về thời gian lấy ý kiến là 30 ngày kể từ ngày cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định tổ chức lấy ý kiến.