Loay hoay bài toán nguyên liệu

Thách thức lớn nhất của ngành
dệt may Việt Nam là lệ thuộc vào nguyên liệu của nước ngoài.

Thông tin từ Bộ Công thương, nhập khẩu dệt may năm 2015 là 16,6 tỷ USD, tăng 7% so với cùng kỳ, trong đó nhập khẩu bông là 1,6 tỷ USD, xơ sợi các loại là 1,5 tỷ USD, vải 10,2 tỷ USD, nguyên phụ liệu dệt may là 3,2 tỷ USD. Theo tính toán, Việt Nam phải nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu là 13,2 tỷ USD, tăng 6,9% so với cùng kỳ; như vậy tỷ lệ giá trị gia tăng của năm là 51,1%.

Nhận định về thực trạng nhập khẩu nguyên liệu của ngành dệt may, ông Nguyễn Văn Hùng - Tổng Giám đốc Tổng công ty 28 cho hay, hiện nay dệt may trong nước đang nhập khẩu 60% nguyên liệu của Trung Quốc. Trong nước sản xuất được 40% nguyên liệu nhưng chủ yếu là hàng dệt kim, công nghệ đơn giản. Đối với dệt thoi thì 70 – 80% là nhập khẩu.

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng ngành dệt may nhập khẩu nguyên liệu kéo dài, ông Nguyễn Văn Hùng cho rằng, do doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là gia công hoặc là sản xuất theo chỉ định của các doanh nghiệp nước ngoài nên không thể quyết định nguyên liệu sản xuất. Thứ hai, doanh nghiệp may trong nước công nghệ lạc hậu, mẫu mã nghèo nàn, đa phần nhận thiết kế rồi mới làm. Bên cạnh đó, chất lượng sản phẩm không đáp ứng nhu cầu khách hàng nên không thể cạnh tranh. Cũng có ý kiến cho rằng xuất khẩu qua khâu trung gian quá nhiều nên họ chỉ định nguồn cung cấp vải, vì vậy doanh nghiệp trong nước bị thua thiệt và giảm tính cạnh tranh.

Nhận thức rõ cơ hội của ngành dệt may khi gia nhập TPP nếu đảm bảo đủ điều kiện xuất xứ nguyên liệu, tuy nhiên doanh nghiệp trong nước gần như “lực bất tòng tâm” vì đầu tư sản xuất nguyên liệu đòi hỏi số vốn lớn. Vấn đề mà nhiều người đặt ra cho ngành dệt may hiện nay, doanh nghiệp dệt may phải phối hợp với nhau để nâng cao năng lực cạnh tranh. Phối hợp và bắt tay với nhau nếu không thì không tận dụng được lợi thế mà TPP mang lại. Doanh nghiệp xuất khẩu chủ động tìm đến doanh nghiệp sản xuất nguyên liệu nhằm giảm tối đa tình trạng nhập khẩu. Đây chính là hình thức vừa đảm bảo quy tắc xuất xứ nguyên liệu, vừa đảm bảo tính cạnh tranh về giá cả.

Theo Hiệp hội Dệt may Việt Nam, 3 động lực để liên kết chuỗi giá trị gia tăng cho dệt may hiện nay là hoa hồng, giảm giá, thu mua lại cùng với sự bình đẳng để cùng có lợi trong kinh doanh. Song cũng có cảnh báo, liên kết không đơn giản, mới đầu là bạn hàng sau đó thì đầu tư vào cho nhau. Nhưng làm gì thì làm vẫn phải thay đổi phương thức sản xuất nếu không doanh nghiệp dệt may Việt Nam mãi mãi chỉ gia công cho doanh nghiệp ngoại.