Philippines 1 năm sau cuộc chiến chống ma túy

Đội cảnh sát chống ma túy của Philippines tuần tra tại Manila. (Nguồn: NBC).

Chiến dịch gây tranh cãi

Ông Duterte lên nắm quyền vào ngày 30/6 năm ngoái, tuyên bố rằng sẽ diệt tận gốc ma túy và tình trạng vô pháp luật mà ông coi là “triệu chứng của một loại bệnh dịch xã hội” ở Philippines. Nhờ vào chiến dịch trấn áp tội phạm mạnh tay của ông, tình trạng phạm tội đã giảm, hàng nghìn kẻ buôn bán thuốc phiện phải ở sau song sắt, hàng triệu con nghiên đã đăng ký điều trị và thế hệ tương lai của Philippines được bảo vệ khỏi đại dịch thuốc phiện.

“Chúng tôi thừa nhận đã có hàng nghìn người đang bị chết” - Oscar Albayalde, cảnh sát trưởng thủ đô Manila, nói với hãng tin Reuters - “Nhưng có hàng triệu người khác được sống”.

Tuy nhiên chiến dịch này cũng vấp phải không ít lời chỉ trích từ các nhà hoạt động nhân quyền, giới luật sư… Họ cho rằng cảnh sát đã xử tử các nghi phạm ma túy mà không qua xét xử, reo rắc sự sợ hãi cho cộng đồng và thổi phồng tình trạng vô luật pháp.

Con số người chết trong chiến dịch trấn áp tội phạm ma túy đến nay vẫn còn nhiều tranh cãi, khi các nhà phê bình cho rằng con số thực sự còn lớn hơn nhiều mức 5.000 mà cảnh sát đưa ra. Phần lớn người chết là những người chỉ mới sử dụng ma túy vài lần và những kẻ bán lẻ ma túy, trong khi những kẻ đứng đằng sau đường dây buôn lậu ma túy vẫn chưa rõ và vẫn đang lẩn trốn.

Và nếu chiến dịch này thực sự có hiệu quả thì đáng lẽ ra Shabu - loại ma túy tổng hợp hoành hành ở Philippines - phải tăng giá trên thị trường đen do khan hiếm hơn. Thế nhưng theo dữ liệu mà Cơ quan chống Ma túy của Philippines công bố mới đây thì loại ma túy này lại rẻ đi.

Theo dữ liệu trên, vào tháng 6/2016, 1 gram Shabu có giá khoảng 1.200-11.000 peso (24-220 USD). Tháng trước, 1 gram loại ma túy này có giá 1.000-15.000 peso (20-300 USD). Điều này phản ánh giá cả của Shabu còn phụ thuộc vào mức độ sẵn có tùy vùng miền. Giới chức Manila cho hay giá chợ đen của Shabu tại đây là mức giá thấp nhất trong số đó.

Còn theo ông Derrick Carreon, người phát ngôn Cơ quan chống Ma túy Philippines, thì trong khi có 9 lò chế ma túy đá Shabu trong nước bị tiêu hủy thì Shabu từ nước ngoài đã đổ vào nước này để bù lấp chỗ trống.

“Lượng cầu trong nước cần phải được đáp ứng bởi vẫn còn rất nhiều kẻ buôn lậu thuốc phiện” - ông Carreon nói.

Dữ liệu của cơ quan này cũng cho thấy, trong khi giá Shabu ở Manila đã giảm nhẹ, thì giá của chúng ở các khu vực xa xôi khác của Philippines, như vùng đảo phía Nam đang bị phiến quân hoành hành Mindanao, lại gia tăng.

Tổng thống Duterte đã tuyên bố áp dụng thiết quân luật trên toàn bộ Mindanao hồi tháng trước sau khi những kẻ phiến quân thân IS ập tới thành phố Marawi, và quân đội đã không thể giành lại quyền kiểm soát một cách nhanh chóng được.

Tỷ lệ tội phạm giảm mạnh

Một số bản thăm dò dư luận do hãng Social Weather Stations (SWS) - một công ty thăm dò hàng đầu của Philippines - đã cho thấy phần lớn người dân nước này ủng hộ chiến dịch chống ma túy của Tổng thống Duterte, nhưng họ cũng lo ngại về cách thức thực hiện và tính hiệu quả của nó.

Các bản thăm dò thực mà SWS thực hiện trong 3 quý đầu tiên của mỗi năm về cách vận hành của ông Duterte đã cho thấy người dân rất hài lòng về chiến dịch chống ma túy, ông Leo Larosa, một chuyên viên nghiên cứu của SWS, cho hay. Trong cuộc thăm dò mới nhất, công bố tháng 4 vừa qua, 92% người tham gia nói rằng các nghi phạm ma túy cần phải bị bắt sống.

Số lượng các vụ phạm tội xảy ra trong 9 tháng đầu tiên mà ông Duterte cầm quyền cũng đã giảm tới 30%; đội ngũ truyền thông của Tổng thống dẫn số liệu thống kê của cảnh sát cho hay. Ông Albayalde, cảnh sát trưởng thủ đô Manila, nói rằng người dân Philippines, đặc biệt là ở Manila, giờ đã cảm thấy an toàn hơn do các nghi phạm ma túy - những kẻ gây ra phần lớn các tội ác - đã bị triệt hạ.

Trong 11 tháng đầu tiên kể từ khi ông Duterte nắm quyền, cảnh sát cho hay có 3.155 nghi phạm ma túy bị bắt chết trong chiến dịch. Cảnh sát cũng cho hay họ đã điều tra được thêm 2.000 vụ sát hại có liên quan tới am túy, và vẫn chưa xác nhận được động cơ gây án trong ít nhất 7.000 vụ sát hại và ngộ sát khác.