Thức thời để phát triển

Các lãnh đạo cấp cao ASEAN trong phiên khai mạc Hội nghị cấp cao ASEAN lần 28-29 tại Lào.

Đối với tất cả các tổ chức hợp tác và liên kết khu vực trên thế giới, mỗi thời và mỗi giai đoạn phát triển đều có thuận lợi và khó khăn riêng, cơ hội và thách thức khác nhau. ASEAN không khác.

Trong hiến chương của mình, ASEAN xác lập nguyên tắc đồng thuận, tức là mọi quyết định đều phải được tất cả các nước thành viên đồng tình. Nguyên tắc này đồng nghĩa với việc dành cho các nước thành viên có quyền phủ quyết.

Một số tổ chức hợp tác và liên kết khu vực trên thế giới cũng có quy định tương tự. Thực chất quyền phủ quyết của 5 nước thành viên thường trực của HĐBA LHQ ghi nhận trong Hiến chương LHQ cũng không khác. Cái gì cũng đều có nguồn gốc và mục đích của nó.

Không thể phủ nhận nguyên tắc đồng thuận này đã đóng vai trò rất quan trọng đối với những bước phát triển mà ASEAN đã đạt được từ trước đến nay. Cũng không thể phủ nhận sự tồn tại của nguyên tắc ấy cần thiết và có ý nghĩa như thế nào đối với ASEAN ở những bước hình thành và phát triển ban đầu.

Tuy nhiên, đối với ASEAN cũng như đối với tất cả các tổ chức hợp tác và liên kết khu vực trên thế giới, mỗi khi thời thế thay đổi, bối cảnh tình hình thay đổi, mục tiêu phát triển thay đổi và môi trường bên trong cũng như bên ngoài thay đổi thì tự khắc nảy sinh sự cần thiết là tổ chức cũng phải thay đổi, về thể chế tổ chức cũng như định hướng phát triển, về ưu tiên chính sách cũng như nguyên tắc hoạt động, về cơ chế cũng như quy trình quyết định.

Thức thời và thực tế thì phải như vậy.

Muốn phát triển thì phải kịp thời thích ứng với bối cảnh tình hình và điều kiện mới. Muốn thích ứng thì không thể không thay đổi.

Ngay đến cả những nguyên tắc hay tiêu chí cần thiết và rất đắc dụng khi trước cũng cần phải được kịp thời thay đổi khi chúng bắt đầu trở thành vật cản cho sự phát triển đi lên của tổ chức.

Hiện tại có thể dễ dàng nhận thấy nguyên tắc đồng thuận trong ASEAN đang bị lợi dụng để cản trở chính sự phát triển, vai trò, sức mạnh và ảnh hưởng của ASEAN, làm cho ASEAN không thể là chỗ dựa về một số phương diện cho các nước thành viên.

Vì thế, đã đến lúc ASEAN phải thay đổi, sửa đổi hoặc bổ sung nguyên tắc hoạt động, không phải để từ bỏ nguyên tắc đồng thuận, mà để tất cả các thành viên hành xử có trách nhiệm hơn đối với sự đồng thuận và tương lai của ASEAN.