Bệnh dại - nguy hiểm chết người

Hầu hết các ca tử vong là do không tiêm phòng
Thống kê của WHO cho thấy, mỗi năm có khoảng 59.000 người tử vong do dại và hơn 10 triệu người phải tiêm vaccine phòng dại. Ở Việt Nam, hàng năm có tới 650.000 người bị súc vật (chủ yếu là chó nghi dại) cắn phải đi tiêm vaccine. Tính từ năm 2005 đến năm 2016 trên cả nước có 1.055 người bị chết do bệnh dại. Trong đó tính riêng từ đầu năm 2017 đến nay, cả nước đã có 57 trường hợp tử vong do bệnh dại. Hầu hết các trường hợp tử vong tập trung tại một số tỉnh, thành phố khu vực miền núi phía Bắc và Bắc Trung bộ với nguyên nhân chủ yếu do công tác phòng chống dịch bệnh chưa hiệu quả, tỷ lệ tiêm vaccine phòng dại trên người và động vật còn thấp. Vì thế có hơn 80% số ca tử vong do dại tập trung tại đây.

Mới đây, Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội) tiếp nhận bé trai 3 tuổi, bị dại nghi lây từ vật nuôi trong nhà (chó, mèo), tuy nhiên vật nuôi không thấy biểu hiện dại. Đây cũng là câu hỏi mà nhiều gia đình băn khoăn: Có khi nào chó, mèo không có biểu hiện gì là mắc bệnh, nhưng vẫn trở thành nguồn lây dại sang người?

Về vấn đề này, PGS.TS Trần Đắc Phu- Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), cho biết thông thường thời kỳ lây truyền bệnh dại ở chó nhà là từ 3 - 7 ngày trước khi chết, và trong khoảng thời gian từ 1 - 3 ngày trước khi có biểu hiện dại thì vi rút dại đã thải ra đến tuyến nước bọt của con vật. Vì vậy, nếu bị cắn trong giai đoạn này vẫn có thể mắc bệnh, mặc dù tại thời điểm bị cắn thấy chó vẫn bình thường.

Tiêm phòng cho chó, mèo là cách tốt nhất để hạn chế bệnh dại.

Theo BS Nguyễn Trung Cấp- Trưởng khoa Cấp cứu BV bệnh nhiệt đới Trung ương, hầu hết những trường hợp tử vong vì bệnh dại là do không tiêm phòng sau khi bị chó cắn. “Đáng nói là nhiều trường hợp nghĩ chó nhà nuôi cắn thì không sao và trước đó con chó cũng không có biểu hiện gì đặc biệt nên nhiều người chủ quan không tiêm phòng. Chỉ đến khi bất ngờ lên cơn dại mới vội vàng tiêm vaccine phòng bệnh thì đã quá muộn. Lúc này, virus bệnh dại đã lên não và phát bệnh thì không có thuốc nào chữa được”- BS Cấp cho biết.

Bệnh dại là bệnh viêm não tủy cấp tính do virus dại gây nên, thường tác động lên hệ thần kinh con người. Bệnh dại lây truyền từ động vật sang người qua vết cắn, vết thương, vết cào, liếm của động vật (thường là chó, mèo). Các bác sĩ cảnh báo, người nhiễm virus dại khi đã lên cơn dại thì tỷ lệ tử vong là gần như 100%, mặc dù vậy bệnh dại hoàn toàn có thể ngăn ngừa được nếu người bị động vật nghi dại cắn được tiêm phòng vaccine đúng và đầy đủ.

Tiêm phòng mới ngăn ngừa được bệnh
Nhân Ngày Thế giới phòng chống bệnh dại (28-9), Bộ Y tế, Bộ NNPTNT, Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực của Liên hợp quốc, Tổ chức Y tế Thế giới đã tổ chức ký cam kết nỗ lực và phấn đấu vì mục tiêu không còn bệnh dại từ năm 2030. Theo cam kết, 2 ngành y tế, thú y và các tổ chức kêu gọi khối chính quyền, các chuyên gia y tế và thú y, người nuôi chó và người dân cùng hợp tác loại trừ bệnh dại.

Ông Kidong Park- Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nhận định, để có thể loại trừ bệnh dại vào năm 2030, Việt Nam cần có những hành động mạnh mẽ hơn nữa, đặc biệt là quản lý được tổng đàn chó thực tế, tăng tỉ lệ tiêm phòng và bảo đảm có vaccine kịp thời cho những người bị chó cắn.

Tại Việt Nam, trong 5 năm qua, mỗi năm ghi nhận 240-300 ca tử vong do bệnh truyền nhiễm thì có đến 1/3 là tử vong do bệnh dại. Chỉ tính từ đầu năm đến nay, cả nước đã ghi nhận 57 người chết vì bệnh dại tại 29 tỉnh và thành phố. Số ca tử vong này tương đương số cùng kỳ năm ngoái ghi nhận tại 22 tỉnh, thành phố.

Dại là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus dại gây ra. Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo, sau khi bị chó, mèo nghi dại cắn, người bệnh cần được tiêm vaccine phòng bệnh càng sớm càng tốt, việc tiêm phòng có thể cứu sống tính mạng và tránh khỏi đau đớn. Trong khi đó, ông Đàm Xuân Thành- Phó Cục trưởng Cục Thú y, Bộ NNPTNT cho biết, hiện nay, cả nước có hơn 7,7 triệu con chó nuôi và trên 3,8 triệu hộ nuôi chó. Tuy nhiên, số chó được tiêm phòng vaccine dại chỉ đạt hơn 2,9 triệu con, chiếm tỷ lệ 41% tổng đàn.

Ông Thành cũng cho biết, Nghị định 90/ NĐ-CP do Chính phủ ban hành có hiệu lực từ ngày 15-9-2017 quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vưc thú y đã nêu rõ, người nuôi chó không đeo rọ mõm cho chó, không xích giữ chó, không có người dắt khi đưa chó ra nơi công cộng sẽ bị cơ quan chức năng phạt tiền từ 600.000 đến 800.000 đồng. Tuy nhiên, hiện mới có TPHCM ra quân bắt chó thả rông và tới đây TP Hà Nội cũng sẽ thành lập các đội bắt chó thả rông.

Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân tiêm phòng đầy đủ cho chó mèo nuôi và tiêm nhắc lại hằng năm theo khuyến cáo của ngành thú y; không thả rông chó mèo, ra đường phải đeo rọ mõm. Khi bị chó mèo cắn, cào, liếm (đặc biệt nguy hiểm nếu bị chó cắn ở vùng đầu - mặt - cổ, đầu chi là nơi có nhiều dây thần kinh), cần rửa kỹ vết thương bằng nước và xà phòng đặc liên tục trong 15 phút, nếu không có xà phòng thì phải xối rửa vết thương bằng nước sạch.

Đây là biện pháp sơ cứu hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh dại khi bị chó mèo cắn. Sau đó, tiếp tục rửa vết thương bằng cồn 70%, cồn iod hoặc povidone, iodine. Hạn chế làm dập vết thương và không được băng kín vết thương. Đồng thời, đến ngay trung tâm y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại kịp thời.

Ông Đặng Quang Tấn- Phó Cục trưởng Cục Y tế dự phòng nhấn mạnh, chỉ có tiêm phòng mới ngăn ngừa được bệnh dại. Nếu tiêm phòng cho chó chỉ mất 20.000-40.000 đồng/con nhưng nếu người bị cắn phải điều trị dự phòng thì tốn 1,5-2 triệu đồng/người. Ngoài ra, tuyệt đối không dùng thuốc nam, không tự chữa, không nhờ thầy lang chữa bệnh dại. Rất có thể sẽ dẫn đến những biến chứng chết người.