Sưởi than củi chống rét: Giỡn mặt với tử thần

Những ngày qua, tại các tỉnh phía Bắc, không khí lạnh tăng cường, tiết trời trở nên giá rét. Để chống lại đợt giá rét này, một số người dân đã chủ quan khi sử dụng phương pháp “đốt than, củi” chống lạnh. Thói quen này khiến số ca bị nhiễm độc khí có chiều hướng gia tăng.

Thông tin từ UBND xã Phố Cáo, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang cho biết, vào khoảng 6h30 ngày 18/12, trên địa bàn xã xảy ra sự việc 2 trẻ nhỏ bị ngạt khí thương vong. Nạn nhân trong vụ việc trên là cháu Vàng Thị Ngọc T. (11 tuổi) và cháu Vàng Minh Đ. (8 tuổi).

Theo ông Vàng Dính Pó (bố 2 cháu nhỏ), vào khoảng 22h30 ngày 17/12, do thời tiết quá lạnh, gia đình có đặt chậu than trong phòng ngủ riêng của 2 cháu T. và Đ. để sưởi ấm. Tuy nhiên, đến sáng ngày hôm sau, gia đình phát hiện cháu T. đã tử vong. Còn cháu Đ. đã ngất lịm phải đi cấp cứu.

Trước đó, ngày 3/12, tại xã Đồng Trạch, huyện Bố Trạch (Quảng Bình) cũng xảy ra vụ ngộ độc khí than sưởi ấm làm bốn người trong cùng gia đình tử vong và nguy kịch. Cụ thể, khoảng hơn 7h sáng 3/12, khi đến chở cháu đi học, anh Dương Văn Tâm (em chồng) phát hiện bốn mẹ con chị Trần Thị Thúy Lan ở xã Đồng Trạch nằm bất động trên giường ngủ.

Hai cháu Dương Thị Hồng Thơm (8 tuổi) và Dương Đức Hiếu (4 tuổi) đã tử vong. Chị Lan và người con út hơn 20 ngày tuổi đang hôn mê. Cả hai mẹ con được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cuba Đồng Hới trong tình trạng nguy kịch.

Kiểm tra tại hiện trường, lực lượng chức năng địa phương phát hiện có ba chậu than đốt đặt ở dưới giường ngủ dùng để sưởi ấm, nhà đóng kín cửa. Theo nhận định ban đầu, bốn mẹ con chị Lan bị ngộ độc khí CO do đốt than để sưởi ấm.

Một vụ 3 người ngộ độc cũng đã xảy ra do sưởi than. Anh Bùi Văn Cường cùng vợ là Bùi Thị Vân và mẹ là Mai Thị Hới được phát hiện bất tỉnh trong phòng kín, dưới giường có nồi than lớn.

Chị Vân, 24 tuổi, trú xã Kỳ Nam, thị xã Kỳ Anh, mới sinh con gái được hai hôm. Khoảng 10h ngày 17/11, người thân đến chăm sóc, phát hiện chị Vân và anh Cường nằm bất tỉnh dưới nền nhà; bà Hới nằm hôn mê trên võng, miệng sủi bọt. Bé gái tỉnh táo, không ảnh hưởng.

Ba người được đưa tới Trạm Y tế xã Kỳ Nam trong tình trạng hôn mê, mạch nhỏ và yếu, huyết áp tụt. Hiện bà Hới và anh Cường đã chuyển ra Bệnh viện Đa khoa Hà Tĩnh cấp cứu, tiên lượng nặng. Chị Vân được theo dõi, điều trị tại Bệnh viện Đa khoa thị xã Kỳ Anh.

Phòng ngủ nơi phát hiện ba người bất tỉnh diện tích khoảng 6 m2, không thoáng khí, có một nồi than lớn được đặt dưới giường tre. Bước đầu nhận định ba bệnh nhân nghi ngộ độc khí CO do sử dụng than củi để sưởi ấm sau sinh.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, khí CO không màu, không mùi nên rất khó nhận biết. Nếu đốt than ở phòng càng kín thì nguy cơ ngộ độc khí CO càng tăng, quá trình nhiễm độc khí xảy ra rất nhanh.

Hầu hết bệnh nhân đều nhập viện trong tình trạng nặng. Hiện tượng ngộ độc này xảy ra chủ yếu do người dân đốt các nhiên liệu ở trong phòng kín bằng các cách khác nhau. Ví dụ dùng bếp than tổ ong, than củi, than hoa... để sưởi ấm, đun nấu trong phòng kín.

Theo Sức khỏe & Đời sống, BS. Ninh Hồng cho biết, nạn nhân bị ngộ độc khí CO sẽ có các biểu hiện như sau: khởi đầu chỉ là các triệu chứng tản mạn và không đặc hiệu. Nếu ngộ độc nhẹ thường chỉ thấy đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, nôn, mệt mỏi, làm người bệnh dễ nhầm là bị nhiễm virut. Có người thấy da đỏ như quả anh đào nhưng đây là triệu chứng không đặc hiệu.

Ở mức độ ngộ độc vừa: thấy đau ngực, khó tập trung, nhìn mờ, khó thở khi gắng sức nhẹ, mạch nhanh, thở nhanh, hoại tử cơ, thất điều.

Khi bị ngộ độc nặng thấy đau ngực, hồi hộp, mất định hướng, co giật, hôn mê, rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp, thiếu máu cơ tim, phỏng da, tiểu tiện, đại tiện không tự chủ.

Bệnh nhân có thể bị ngất, tím ở môi và các đầu ngón tay, ngón chân; co cứng tay chân hoặc có những động tác bất thường. Nạn nhân thấy khó thở, thở trào bọt hồng. Tay chân sưng đau, nước tiểu sẫm màu, đỏ và ít dần.

Di chứng thần kinh - tâm thần gặp ở nhiều trường hợp ngộ độc CO, sau khi hồi phục từ 3 ngày đến 8 tháng thấy biểu hiện: thay đổi tính cách, giảm trí nhớ, giảm tập trung, liệt nửa người, vận động bất thường, đi đứng khó khăn, cử động chậm, tay chân cứng và run, cơ mặt bị liệt. Những biểu hiện này được gọi là hội chứng thần kinh - tâm thần muộn, chiếm tới 40% trường hợp nạn nhân bị ngộ độc khí CO.

Khi trong nhà có sử dụng một trong các nguồn tạo ra khí CO nói trên, lại thấy có người bị một hay nhiều triệu chứng ngộ độc thì người nhà phải đưa ngay nạn nhân đến bệnh viện để khám cấp cứu.

Tại bệnh viện, nạn nhân cần làm các xét nghiệm: đo nồng độ carboxyhemoglobin (COHb) thấy nồng độ COHb > 15%, công thức máu, urê, đường máu, điện giải đồ, creatinin, khí máu động mạch, chụp Xquang tim phổi, chụp cắt lớp sọ não hoặc cộng hưởng từ sọ não... để xác định chẩn đoán bệnh.

Ngộ độc khí CO

Khí carbon monoxide (CO) là một chất khí không màu, không mùi và không gây kích thích cho nên khi bị ngộ độc, nạn nhân thường không biết. Cho đến khi nạn nhân nhận biết được mình bị nhiễm độc thì bản thân họ không còn khả năng gọi cấp cứu được nữa.

Khí CO là chất gây ngạt toàn thân do nó tranh chấp với oxy gây giảm oxy máu ở tất cả các cơ quan của cơ thể. Vì thế, những cơ quan nào sử dụng nhiều oxy nhất sẽ bị tổn thương nặng nhất, theo đó, não và tim sẽ bị tổn thương nghiêm trọng.

Khí CO được tạo ra từ các nhiên liệu cháy không hoàn toàn, thường gặp là dùng các loại than để đun nấu, sưởi ấm, khói từ các vụ cháy nhà, khói xả từ máy phát điện, động cơ xe máy, ôtô, ở nơi thông khí kém như phòng đóng kín cửa, khu vực ít lưu thông khí, sử dụng lò nướng bằng khí đốt để sưởi...

Nạn nhân dễ tử vong nếu phát hiện và điều trị muộn hoặc có thể để lại di chứng thần kinh - tâm thần nặng nề. Các đối tượng: phụ nữ mang thai, người cao tuổi, người có bệnh tim mạch, mạch máu não có nguy cơ bị ngộ độc nặng hơn.

Xử trí và điều trị ngộ độc khí CO

Khi người nhà phát hiện ra nạn nhân cần khẩn trương làm những việc theo trình tự như sau: nhanh chóng mở rộng cửa, làm thoáng khí, đưa bệnh nhân ra khỏi nơi nhiễm độc càng nhanh càng tốt.

Bản thân người đến cấp cứu nạn nhân cũng phải chú ý đảm bảo an toàn cho mình, đồng thời nhanh chóng gọi người khác hỗ trợ, gọi cấp cứu y tế như gọi 115. Nếu bệnh nhân thở yếu hoặc ngừng thở, phải tiến hành ngay việc thổi ngạt bằng hô hấp nhân tạo miệng - miệng hay miệng - mũi.

Nếu nạn nhân không còn tỉnh thì đặt bệnh nhân nằm nghiêng ở tư thế an toàn rồi vừa hà hơi thổi ngạt, vừa nhanh chóng chuyển đến bệnh viện.

Khi nạn nhân đã được chuyển đến các cơ sở y tế, cần tiến hành các biện pháp hồi sức: khai thông đường thở, hỗ trợ hô hấp, khi cần phải đặt ống nội khí quản và thở máy; chống co giật, hôn mê; nếu bệnh nhân tụt huyết áp, phải truyền dịch, đặt catheter, cho thuốc vận mạch; dùng thuốc điều trị toan chuyển hóa, tiêu cơ vân, suy thận; đảm bảo dinh dưỡng cho bệnh nhân...

Trong điều trị đặc hiệu: dùng liệu pháp ôxy, cung cấp ôxy liều cao càng sớm càng tốt. Những bệnh nhân bị ngộ độc nặng, cần cho thở ôxy cao áp.

Biện pháp phòng bệnh

Mọi người dân không dùng các loại than để sưởi trong phòng kín; không nên dùng lò nướng, bếp gas để sưởi. Thường xuyên kiểm tra thiết bị an toàn của bếp gas, lò sưởi, hệ thống thông hơi.

Không đặt máy phát điện ở nơi kín như tầng hầm, nhà để xe hoặc để gần cửa phòng ở. Nếu có điều kiện, gia đình nên mua thiết bị phát hiện khí CO (carbon monoxidee detecter) để trong nhà.

Ở nơi làm việc có khí CO như lò gạch, lò luyện kim, xưởng máy... phải đo nồng độ CO định kỳ và có biện pháp xử lý để nồng độ CO không vượt quá ngưỡng cho phép.