Tạo điều kiện cho học sinh, sinh viên sáng tạo

Là thành viên Ban tổ chức, GS.TS Nguyễn Hữu Đức - Phó giám đốc ĐHQG Hà Nội cho biết: Từ những cuộc thi như thế này, Ban tổ chức sẽ hướng tới xây dựng ngân hàng các sáng kiến, phát minh Việt Nam, qua đó có thể thành lập quỹ để cho những ý tưởng, sáng tạo được triển khai vào thực tiễn. Đặc biệt, sẽ tạo điều kiện hết sức cho học sinh, sinh viên tham gia các sân chơi sáng tạo.

PV: Đánh giá của ông về tầm quan trọng của những hoạt động sáng tạo vì cộng đồng?

GS.TS Nguyễn Hữu Đức: Hoạt động sáng tạo có vai trò rất quan trọng, bởi vì có thể tạo ra được những sản phẩm mới về cả vật chất và tinh thần, mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng. Tuy nhiên nếu mà để phát triển tự phát thì hiệu quả rất thấp nên chúng ta phải có tổ chức. Như vậy chúng ta sẽ định hướng được, tạo ra được văn hóa, và đặc biệt tạo được sự cộng hưởng, gây nên hiệu ứng tốt trong xã hội.

Hiện nay, học sinh khối THPT, sinh viên các trường đại học cũng tham gia sáng tạo, nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên để triển khai vào cuộc sống thì gặp không ít những khó khăn… Làm thế nào để các sáng kiến này có thể áp dụng vào cuộc sống một cách khả thi nhất?

- Trước hết phải nói rằng sự tin cậy, sức thuyết phục của các sáng kiến của học sinh phổ thông, nếu không qua các cuộc thi thì đúng là độ tin cậy rất thấp. Nhưng nếu đã được sàng lọc, được trao giải thưởng thì nghĩa là đã được thừa nhận giá trị khoa học và thực tiễn của những giải pháp này. Cuộc thi “Sáng kiến vì cộng đồng” 2015 là một ví dụ. Trong thời gian tới chúng tôi sẽ xây dựng một ngân hàng các sáng kiến.

Những sáng kiến nào được chọn lựa từ các cuộc thi như thế sẽ cho vào kho dữ liệu. Bởi vì nếu không có ngân hàng này thì chẳng ai biết trong xã hội đang có sáng tạo gì… Và qua ngân hàng, chúng tôi cũng có thể sẽ xin tài trợ, xây dựng quỹ để triển khai những ý tưởng này ra cộng đồng.

Nhiều em học sinh đã có những sáng tạo được công nhận. Vậy thì theo ông ở phổ thông nên tạo điều kiện như thế nào để các em được tiếp cận sớm với nghiên cứu khoa học?

- Theo tôi biết, hiện ngành giáo dục đang đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, theo định hướng giáo dục năng lực sáng tạo, hướng đến việc tạo ra của cải vật chất hữu hình và vô hình cho xã hội chứ không phải chỉ ngồi khen bài thơ này hay, ý tưởng này tốt.

Hiện đang có xu hướng để làm sao người học, tuổi trẻ của Việt Nam có năng lực sáng tạo ra sản phẩm. Còn đào tạo ra những người mà không có năng lực sản xuất ra của cải cho xã hội thì xã hội đó có nền sản xuất rất thấp.

Tuy nhiên cũng có rất nhiều thách thức, thưa ông?

- Chúng ta đang ở trong một xã hội thông tin, sáng tạo rất thuận lợi, tri thức chuyển giao rất nhanh. Nhưng đồng thời cũng có thách thức. Mình thông tin nhanh thì người ta cũng nhanh, mình chưa sáng tạo kịp thì người ta đã sáng tạo rồi. Do vậy thách thức trong hiện tại là phải sáng tạo nhanh sáng tạo nhiều, sáng tạo hàm lượng chất xám nhiều… Tổ chức hoạt động sáng tạo phải được tổ chức bài bản hơn, quy củ hơn, đẳng cấp về chất lượng và hàm lượng tri thức cũng phải cao hơn.

Chúng ta không thể tổ chức những cuộc thi bằng “tay không bắt giặc” mà phải có hỗ trợ, có tư vấn của các nhà khoa học về mặt học thuật, lý thuyết, đồng thời cũng phải có hỗ trợ cơ sở vật chất, có trang thiết bị thí điểm ý tưởng. Trường đại học không phải một năm chỉ mở cửa cho cộng đồng vào thăm quan duy nhất một ngày khoa học công nghệ (18-5), mà phải mở cửa thường xuyên hỗ trợ bất cứ ai có ý tưởng, để họ được sử dụng cơ sở vật chất của trường...

Trong thời gian tới, ĐHQG Hà Nội sẽ hỗ trợ các em sinh viên như thế nào trong nghiên cứu khoa học, cũng như để những công trình đó có thể đi vào thực tiễn?

- Hiện nay ĐHQG HN đang có những thuận lợi vì các giảng viên là các nhà khoa học. Các em sinh viên ngay trong quá trình học đã được tham gia đề tài cùng các thầy cô rồi, nhưng mới là cách tham gia thụ động. Tuy nhiên cũng sẽ là tham gia một cách chủ động nếu các em có ý tưởng thì được các thầy trực tiếp hỗ trợ, sử dụng phòng nghiên cứu của các thầy để triển khai đề tài của mình… Có điều ĐHQG HN rộng, cũng không thể phát triển ngay từ đầu các ý tưởng được. Nhưng qua các cuộc thi như cuộc thi Giai thưởng khoa học sinh viên hàng năm, qua các cuộc sàng lọc, ĐHQG HN có thể hỗ trợ các đề tài nhỏ, đề tài cấp cơ sở để các em phát triển tiếp.

Ví dụ vừa rồi có nhóm sinh viên của ĐH Công nghệ làm bộ cờ toán của Việt Nam. Đây là sản phẩm bản quyền của ông Vũ Văn Bảy, nhưng để nhân rộng trong xã hội thì phải bằng công nghệ thông tin. Các em đã lập thành phần mềm đưa lên mạng. Hiện giờ số lượng người tải về chơi rất lớn…

Với những sáng tạo như vậy, ĐHQG HN hỗ trợ kinh phí và đề nghị các em phát triển hoàn thiện sản phẩm, đồng thời cũng cho kinh phí để các em có thể tạo một cuộc thi về cờ toán Việt Nam ở trong học sinh phổ thông của toàn thành phố Hà Nội trong dịp 26-3 sắp tới… Đó là những cách chúng tôi tạo điều kiện để cho các em triển khai ý tưởng vào trong cộng đồng.

Trân trọng cảm ơn ông!