Thủ tướng Nhật Bản thực hiện sứ mệnh hòa bình ở Iran

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Iran Hassan Rouhani trong cuộc gặp tại Tehran hôm 13/6. (Nguồn: Washington Post).

Iran và Mỹ hiện đang trong bất đồng căng thẳng, kể từ sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút khỏi Thỏa thuận hạt nhân Iran hồi tháng 5 năm ngoái. Kể từ đó, Washington áp đặt trở lại các lệnh trừng phạt đơn phương đối với Tehran. Điều này khiến cho một số đồng minh của Mỹ như Nhật Bản buộc phải ngừng mua dầu thô từ Iran.

“Điều tối quan trọng là Iran cần đóng vai trò tích cực trong việc xây dựng hòa bình và ổn định vững chắc ở Trung Đông” – Thủ tướng Abe nói trong cuộc họp báo chung tổ chức tại Tehran với Tổng thống Iran Hassan Rouhani – “Căng thẳng đang gia tăng ở Trung Đông. Một số chuyên gia chỉ ra rằng một cuộc xung đột có thể xảy ra ngoài mong muốn”.

Lãnh đạo Nhật thêm rằng, Nhật Bản “mong muốn đóng vai trò nhất định tùy theo khả năng của mình để xoa dịu căng thẳng hiện nay. Đó chính là suy nghĩ đã mang tôi tới Iran”.

Phát biểu cũng tại cuộc họp báo này, Tổng thống Rouhani nói rằng ông kỳ vọng vào “sự thay đổi tích cực” ở khu vực Trung Đông và trên thế giới, nếu như Mỹ ngừng gây sức ép kinh tế với Iran bằng các đòn cấm vận.

“Nếu xảy ra tình trạng căng thẳng, chúng bắt nguồn từ cuộc chiến kinh tế mà Mỹ nhằm vào Iran. Bất cứ khi nào nó ngừng lại, chúng ta sẽ chứng kiến sự thay đổi rất tích cực trong khu vực và toàn thế giới” – ông Rouhani nói – “Chúng tôi sẽ không khởi đầu một cuộc xung đột trong khu vực, ngay cả với Mỹ, nhưng nếu chiến tranh nhằm vào chúng tôi, chúng tôi sẽ buộc phải đáp trả”.

Giảm thang căng thẳng

Thủ tướng Abe bắt đầu chuyến thăm chính thức Iran từ hôm thứ Tư, đánh dấu lần đầu tiên trong vòng 41 năm qua một vị Thủ tướng Nhật tới thăm đất nước này. Mục tiêu của ông là giảm thang căng thẳng giữa Tehran và Washington. Nhật Bản đã ngừng nhập khẩu dầu thô của Iran từ tháng 5 vừa qua, tuân thủ các lệnh cấm vận mà Mỹ áp đặt với Tehran.

Nhật Bản - nền kinh tế hàng đầu khu vực châu Á - cũng có lợi ích trong việc giữ cho khu vực Trung Đông ổn định để bảo đảm nguồn năng lượng giá rẻ cho nền kinh tế nước này. Tổng thống Rouhani nói rằng ông nhận thấy “lợi ích của Nhật Bản trong việc tiếp tục mua dầu của Iran và giải quyết các vấn đề tài chính” như một lời “đảm bảo” cho việc phát triển quan hệ song phương.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nhật Bản Takeshi Osuga sau đó nói rằng, liên quan tới đề nghị của Iran, “chúng tôi hiểu rằng đó là mong muốn của phía Iran”. Sau đó, vị quan chức thêm rằng: “Mua dầu từ Iran là quyết định của các công ty tư nhân. Tôi không thể dự đoán về quyết định của họ”.

Tổng thống Iran cũng nhấn mạnh về sự đồng nhất quan điểm với Nhật Bản liên quan tới vũ khí hạt nhân, trong đó nói rằng “cả hai bên cùng phản đối”. Về phần mình, Thủ tướng Abe thể hiện “sự tôn trọng sâu sắc trước thực tế rằng lãnh đạo tối cao Ayatollah Khamenei đã nói “vũ khí hạt nhân và các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt khác là đi ngược lại đạo Hồi””.

Nhiều trở ngại
Các hãng truyền thông Iran hiện đang chia rẽ trong nhận định về chuyến thăm của ông Abe. Tờ Sazandegi của nước này có đăng tải bài viết tựa đề “Một Samurai ở Tehran” trên trang nhất nói rằng mọi người đang chờ đợi phản ứng của chính quyền Tehran trước đề xuất làm trung gian hòa giải giữa họ với Mỹ.

Trong khi đó, tờ nhật báo có tư tưởng bảo thủ Javan thì cảnh báo rằng, “Iran và Nhật Bản trừ Mỹ ra” có thể là công thức thành công đối với ông Abe, nhưng Nhật Bản đóng vai trò trung gian của Mỹ ở Iran thì sẽ thất bại do Tehran đã quá mất niềm tin vào nước Mỹ.

Theo giới phân tích, trong khi chính quyền Tokyo cùng lúc duy trì quan hệ thương mại với Tehran và quan hệ đồng minh với Washington sẽ khiến cho Thủ tướng Abe không thể chọn phe, bởi vậy mà vai trò trung gian hòa giải khó mà thực hiện được.

“Chuyến công du của Thủ tướng Nhật phải đối mặt với nhiêu rào cản lớn và khó có thể mang lại kết quả” – Tobias Harris, chuyên gia phân tích thuộc tổ chức cố vấn Teneo, nhận định – “Dù Nhật có mối quan hệ tốt với cả hai quốc gia, nhưng mối quan hệ này không được hiểu là tầm ảnh hưởng”.