Vì sao Mỹ tấn công thương mại Nhật Bản?

Hãng tin CNBC cho biết mối đe dọa thuế quan đánh vào ô tô nhập khẩu từ Nhật Bản đã quay trở lại bàn nghị sự Mỹ-Nhật và Tokyto rất có khả năng sẽ trở thành mục tiêu mới của chính quyền Tổng thống Donald Trump sau khi Mỹ đã liên tục tấn công Trung Quốc. Ông Trump yêu cầu các nhà chức trách tiến hành cuộc điều tra về an ninh quốc gia liên quan đến việc nhập khẩu ô tô và xe tải. Nhà Trắng đe dọa sẽ đẩy thuế nhập khẩu lên mức 25% với các mặt hàng ô tô và bộ phận ô tô, 25% với mặt hàng thép và 10% với mặt hàng nhôm nhập khẩu.

Thủ tướng Nhật Bản Abe đang chịu sức ép từ chính quyền ông Trump. (Ảnh: GETTY).

Vì sao Nhật Bản là “mục tiêu số một”?

Trong chương trình đối thoại mới đây với Wall Street Journal, ông Trump mô tả mối quan hệ tốt đẹp giữa Mỹ và Nhật Bản. Tuy nhiên, ông Trump không quên nhấn mạnh rằng “tất nhiên mối quan hệ tốt đẹp ấy sẽ kết thúc ngay khi tôi nói cho họ biết cái giá họ phải trả”.

ông Derek Scissors, chuyên gia kinh tế châu Á tại Viện Doanh nghiệp Mỹ - một cơ quan tư vấn chính sách cánh hữu có trụ sở tại Washington, nhận định “dường như tổng thống Mỹ thích các cuộc đối đầu thương mại”. Ông Scissors nói thêm nếu thỏa thuận NAFTA kiểu mới được cả Mexico và Canada thông qua, hai quốc gia này sẽ “thoát” khỏi cuộc điều tra thuế quan ô tô của Mỹ. Đồng thời vì Liên minh châu Âu (EU) cũng đã bảo vệ thành công quyền miễn trừ thuế quan ô tô nên Nhật Bản - dù là đồng minh quan trọng của Mỹ tại châu Á - đã trở thành “đối tượng ưu tiên số một” trong chính sách thuế của ông Trump. Trước đó, một đồng minh khác của Mỹ là Hàn Quốc cũng đã chấp nhận một số nhượng bộ về thuế quan ô tô, như mở cửa thị trường ô tô rộng hơn với hàng xuất xứ từ Mỹ và chấp nhận một số loại thuế với ô tô xuất khẩu Hàn Quốc.

“Có một cuộc điều tra về việc nhập khẩu ô tô tác động đến an ninh quốc gia Mỹ - một cuộc điều tra trông có vẻ kỳ lạ. Tuy nhiên, nếu chúng ta loại Mexico, Canada và EU ra khỏi danh sách các nước nằm trong cuộc điều tra đó thì Nhật Bản trở thành mục tiêu rõ ràng nhất mà cuộc điều tra nhằm vào” - ông Scissors nhận định trên CNBC.

Mục tiêu thật sự của ông Trump

Thâm hụt thương mại của Mỹ trong quan hệ thương mại với Nhật Bản đứng thứ ba trong làm ăn giữa Mỹ và các nước trên thế giới, chỉ đứng sau thâm hụt với Trung Quốc và Mexico. Trong đó, thâm hụt trong lĩnh vực ô tô và phụ tùng ô tô đạt mức 54 tỉ USD, tức chiếm khoảng 3/4 tổng lượng thâm hụt. Điều đó càng củng cố dự báo Washington sẽ nhắm vào Nhật Bản và cụ thể là mặt hàng ô tô trong tầm ngắm đánh thuế.

“Hiện tượng thâm hụt thương mại có thể xuất phát từ các hoạt động giao thương bất bình đẳng, thiếu công bằng. Tuy nhiên, trong trường hợp của Nhật Bản, chúng tôi vẫn chưa thấy chính quyền Trump chỉ ra bất kỳ hành động sai trái nào của Nhật Bản khi quan hệ làm ăn với Mỹ. Tôi cho rằng tuyên bố đánh thuế Nhật là một tuyên bố tồi tệ” - ông Scissors nói.

Mối đe dọa đánh thuế mà ông Trump nhắm vào Tokyo cũng có thể được xem như công cụ để thúc ép Nhật Bản đàm phán và ký kết hiệp định thương mại song phương với Nhà Trắng - điều mà chính quyền Shinzo Abe nhiều lần phản đối, yêu cầu Mỹ tuân thủ các cuộc chơi đa phương. Ông Trump từng tuyên bố sẽ xóa bỏ các cơ chế thương mại đa phương “bất bình đẳng”, thay vào đó tổng thống Mỹ đương nhiệm ưu tiên cho các thỏa thuận thương mại song phương, nơi mà Mỹ có thể dễ dàng áp đặt các điều kiện có lợi cho Washington. Điều này cũng lý giải vì sao ông Trump dọa rút khỏi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Câu hỏi được đặt ra lúc này là những đe dọa đánh thuế ô tô và linh kiện ô tô của Nhật nhằm mục đích mặc cả với Tokyo, hay nhằm mở rộng một cuộc xung đột thương mại khác trong bối cảnh Washington và Bắc Kinh đang bước vào giai đoạn chiến tranh thương mại.

Tổng thống Trump tuần qua cũng thông báo Mỹ và Nhật Bản đã bắt đầu thảo luận các vấn đề thương mại, khẳng định Tokyo hiểu rằng nếu cả hai không đạt được thỏa thuận thì đó sẽ là một “rắc rối to lớn”. Trong khi đó, ông Trump cũng nhắc đến việc Ấn Độ cũng đã tìm đến Mỹ để tìm kiếm thỏa thuận thương mại song phương. Điều này càng chứng minh ông Trump đang gia tăng sức ép với Nhật, không phải nhắm vào các khoản thuế, mà quan trọng hơn là một hiệp định thương mại song phương sẽ được ông Trump xem là chiến thắng.