Đò đã đông người thì đò phải sang sông

Trần Hữu Thăng 07/12/2017 14:00

Cái gì có lý, sẽ tồn tại. Cái gì tồn tại được là bởi vì nó có lý”- Frederich Hegel

Đò đã đông người thì đò phải sang sông

(Minh họa: Tatsuro Kiuchi).

Trong dân ca Bắc bộ có một câu triết lý rất đơn giản, rất dễ hiểu nhưng thật chí lý, thật sâu sắc vì nó là một quy luật tồn tại, nó là một triết lý nhân sinh. Câu dân ca triết lý ấy là:

Hoa đến kỳ, thì hoa phải nở,
Đò đã đông người, thì đò phải sang sông,
Em đến duyên, thì em phải lấy chồng.

Mùa đông bắt buộc phải lạnh, đêm phải dài, ngày phải ngắn, nắng chỉ qua loa, lúc nào cũng se lạnh. Thế mới gọi là mùa đông. Những người trồng hoa đào bán Tết ngóng trông cho trời đất thuận hòa để có được hoa đào bán từ rằm tháng chạp đến tận ngày giáp tết. Tỉa cành, tỉa lá, tưới ít, tưới nhiều, dùng phân bón thúc cũng không thể ngăn được quy luật “Hoa đến kỳ thì hoa phải nở”. Nếu nắng to, thời tiết nóng như mùa hè thì hoa đào sẽ nở sớm, năm đó coi như lỗ vốn vì hoa bị ép nở trước kỳ.

Con đò ngang hoạt động suốt ngày để đưa khách sang bờ bên kia, rồi lại đưa khách từ bờ bên kia sang bến đò bên này. Do khách nông thôn không có giờ giấc cố định như đi làm ở công sở theo giờ hành chính nên cứ đò đông đủ người là phải sang sông.

Cô con gái 18, đôi mươi xinh đẹp, khỏe mạnh nếu gặp được duyên thì nhất định phải đi lấy chồng. Bố mẹ ngăn cấm cũng không được. Cấm quá cô sẽ bỏ nhà ra đi (trước đây gọi là bỏ nhà theo giai, nay gọi là đi bụi đời, đi giang hồ). Lẽ dĩ nhiên nếu so với các vật vô tri vô giác như Hoa, như con đò thì cô gái là đối tượng phức tạp hơn và luôn thay đổi theo năm tháng. Duyên trước đây là gặp người bạn trai cùng làng, biết nhau từ lúc chăn trâu, cắt cỏ, cùng tắm dưới mưa, cùng hò hẹn câu chuyện trăm năm. Duyên ngày nay được khái quát là: Đẹp trai, con nhà giầu, bố mẹ chồng có quyền có thế trong xã hội để có thể lo cho cô gái một tương lai tốt đẹp, hơn người, hơn chị, hơn em.

Cho đến ngày nay câu dân ca xưa cũ ấy vẫn đúng, vẫn có lý và vì thế nó vẫn tồn tại, vẫn còn nguyên giá trị. Đúng như Đại thi hào người Đức – Frederich Hegel (1770 – 1831) đã dạy: “Cái gì có lý, sẽ tồn tại. Cái gì tồn tại được là bởi vì nó có lý” (What is reasonable is real, that which is real is reasonable).

Cá nhân nào thuận theo cái có lý ấy được gọi là khôn ngoan, biết điều, biết tiến biết lui sẽ có một cuộc sống thuận lợi, bình an.

Cá nhân nào muốn chống lại cái có lý ấy được gọi là đần, là dốt và sẽ rất vất vả, gian nan.

Khi luận bàn về cái dốt của con người, nhà triết học La Rochefoucauld (1613 – 1680) đã cảnh báo:

“Con người thường phạm phải ba cái dốt:

- Không biết những cái cần phải biết,

- Biết sai những cái đang biết,

- Biết những cái không cần biết”.

Câu danh ngôn này gồm ba mệnh đề độc lập, ý tứ rất rõ ràng.

Không biết những cái cần phải biết:

Đây là cái dốt nặng nhất, tai hại nhất mà đa số con người mắc phải. Cần biết hoàn cảnh thực tế của gia đình mình mà chọn việc đi học hay đi làm cho thích hợp. Có nhà ở nông thôn cứ tưởng cho con học đại học là con đường cứu thoát cảnh đói nghèo. Thật tai hại, sau khi bán vườn, bán đất cho con theo học, lúc tốt nghiệp cử nhân không xin được việc làm, lại quay về với ruộng vườn nhưng ở một hoàn cảnh bi đát hơn 4 năm về trước.

Có anh cán bộ trẻ mới đỗ cử nhân, được quan thầy chống lưng đã công khai vênh váo dọa nạt anh em đồng nghiệp trong cơ quan. Mọi người chỉ cười, không nói gì. Sau một thời gian, quan thầy đi tù vì tham nhũng, anh cán bộ vênh váo năm nào bị bỏ phiếu kín sa thải khỏi cơ quan vì thiếu hiểu biết và thiếu đạo đức. Một bác có tuổi ghé vào tai anh cảnh báo: “Đáng lẽ cái anh cần biết là phải biết lễ độ, là phải biết im lặng để học hỏi những người đi trước thì may ra mới có thể tồn tại được ở cơ quan này. Rất tiếc nay đã quá muộn”.

Biết sai những cái đang biết:

Đây cũng là một cái dốt nghiêm trọng đem đến nhiều hậu quả tai hại trong đời sống hàng ngày.

+ Cô L đang theo một lớp “giảm cân” rất có kết quả. Hàng ngày cô chỉ ăn qua loa, uống đủ 10 cốc nước to, vừa thanh lọc cơ thể, vừa gây cảm giác no giả tạo để vượt qua được bữa ăn sáng, bữa trưa, bữa chiều. Đến ngày thứ ba, L thấy người mệt mỏi một cách lạ thường. Tan giờ làm buổi chiều cô gắng gượng đạp xe về nhà. Dọc đường, cô chóng mặt ngã gục xuống đường mê man bất tỉnh. Người đi đường đưa cô đi cấp cứu bệnh viện. Bác sỹ chẩn đoán cô hạ đường huyết, quá suy kiệt, phải tiếp nước đường từ từ và cho ăn cháo loãng từng tí một. Lúc tỉnh hẳn cô L mới nhận ra là cả chiếc xe đạp và túi xách tay của mình đã bị kẻ nào lấy mất lúc cô bị ngất. Cứ nghĩ đến “chiến dịch giảm cân” cô L lại giật mình thon thót.

+ Cụ M đã 70 tuổi nhưng tập thể dục hàng ngày rất đều đặn, làm gương tốt cho bao thanh niên lười nhác tập thể dục, chỉ lo việc nhậu nhẹt. Gần đây có người tặng cụ một đĩa ghi hình tập Thái cực quyền rất hay, rất hiệu quả. Theo lời dặn của người bạn: “Phải tập từ 5 giờ sáng, đúng 5 giờ mới thu hút được thần khí trong sạch nhất của thiên nhiên”. Sáng nay, trời rất lạnh lại sương mù. Mọi người trong gia đình khuyên cụ đợi sáng rõ hãy đi tập ở công viên. Cụ không nghe, nhất định làm theo sự hướng dẫn của người bạn. Trời rét quá, cụ M phải chạy khởi động cho ấm người và chạy qua cổng vào công viên như mọi khi. Đến lúc sáng rõ, mọi người phát hiện cụ M nằm bất tỉnh dưới một gốc cây to. Cụ đã bị đột quỵ. Vào bệnh viện cấp cứu, thoát chết nhưng cụ M đã bị liệt nửa người.

Biết những cái không cần biết:

Đây cũng là cái dốt nguy hiểm không kém và cũng gây nhiều tai hại, nhiều hậu quả không lường trước được.

Anh V là nhân viên hành chính rất tích cực, rất chăm chỉ, rất tận tụy với công việc. Anh chỉ mắc một khuyết điểm là tìm hiểu rất rõ, rất tường tận hoàn cảnh gia đình các xếp, từ xếp nhỏ đến xếp lớn. Đột nhiên xếp bị bắt vì liên quan đến một vụ án kinh tế. Công an dò hỏi xem trong cơ quan, xếp có hay trò chuyện, hay liên lạc với ai nhất, hoàn cảnh gia đình xếp thế nào. Mọi người đều giới thiệu anh V là người biết rõ nhất về hoàn cảnh gia đình xếp và hay qua lại, chuyện trò với xếp. Anh V liên tục được mời lên công an các cấp để “hợp tác” điều tra. Cả cơ quan đồn nhau: “V lần này bóc lịch là cái chắc”. Vợ, con, cha, mẹ anh V lo sợ, rất tội nghiệp. Họ có ngờ đâu V chỉ là một con tốt thí thân vì cái tính hay tò mò, bép xép, hay lân la gần gụi với các tổ kiến lửa. Anh V đang chết dở vì cái tội “biết cái không cần biết”.

Nếu tránh được 3 cái dốt tai hại mà La Rochefoucauld đã tổng kết, ta thanh thản chấp nhận cái quy luật của trời đất.

Đêm dù có dài đến mấy, mặt trời vẫn cứ mọc để chào đón một bình minh mới.

Đêm được gọi là “đêm tàn”, “đêm lạnh”, “đêm hoang vắng” là đối với người lo âu, buồn chán, bồn chồn, không lối thoát.

Đêm được gọi là “đêm tuyệt diệu”, “đêm nồng nàn”, “đêm say đắm” là dành cho ai đang hạnh phúc, đang an nhàn, đang vui vẻ, đang hy vọng tràn trề.

Nắm được quy luật là nhờ có trí tuệ, có hiểu biết. Tuân theo quy luật là nhờ có kinh nghiệm từng trải. Chỉ có hiểu biết và kinh nghiệm mới đem lại cho ta một cuộc sống bình an, lặng lẽ phấn đấu, lặng lẽ vươn lên, không ồn ào, không khua chiêng đánh trống.

Đúng như Blaise Pascal (1623 – 1662) đã định nghĩa rất đúng về con người với cái trí tuệ vĩ đại đang làm chủ cuộc sống của mình khi ông viết: “Con người ta chẳng qua là một cây sậy yếu ớt nhất trong thiên nhiên, nhưng là một cây sậy biết suy nghĩ” (L'homme n'est qu'un roseau, le plus faible de la nature, mais c'est un roseau pensant). Và cũng chính Pascal đã khái quát được vị trí của con người trong cái vũ trụ bao la đã tồn tại hàng ngàn hàng vạn năm như sau: “Con người ta ở trong trời đất là gì? Đối với cái vô hạn thì là cái hữu hạn. Đối với cái hữu hạn lại chính là cái vô hạn. Đối với vô hạn và hữu hạn lại chính là cái trung gian” (Qu'est ce que l'homme dans la nature ? Un néant ā l'égard de l'infini, un tout ā l'égard du néant: Un milieu entre et tout).

Rõ ràng tìm hiểu về con người là một việc rất khó.

Rõ ràng tìm hiểu về con người và những mối liên quan xung quanh con người lại là một việc rất khó hơn nữa.

Nhưng cứ dần dần, từ từ ta sẽ hiểu được phần nào. Vì như ai đó đã nói: “Chỉ có cái ta chưa biết, chứ quyết không có cái ta không biết”.

(0) Bình luận
Nổi bật
    Tin mới nhất
    Đò đã đông người thì đò phải sang sông

    POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO