Trách nhiệm, chủ động và sáng tạo

Có thể nói rằng, ngay từ những ngày đầu tiên giữ vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã vấp phải khó khăn khi bị kẻ thù vô hình mang tên “Covid” làm khó. Thế nhưng, sau hơn 5 tháng chiến đấu với Covid-19, các nhà lãnh đạo ASEAN đã sẵn sàng cho Hội nghị cấp cao trực tuyến lần đầu tiên trong lịch sử 35 năm của ASEAN vào ngày 26/6, sau 10 tuần trì hoãn. Đó là một sự nỗ lực và người thúc đẩy nỗ lực ấy chính là nước chủ nhà.

Việt Nam đã bắt đầu nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN vào lúc dịch bệnh bùng phát, lan rộng ra cả thế giới. Khu vực Đông Nam Á cũng bị ảnh hưởng nặng, các quốc gia đều phải đóng cửa biên giới, thực hiện giãn cách xã hội, mọi giao dịch thông thường đều bị ngừng trệ.

Đây là điều chưa từng có với khu vực và thế giới.Thế nhưng, các thành viên ASEAN dưới sự đề xuất của Việt Nam đã tổ chức 20 cuộc họp trực tuyến với các nước đối tác đối thoại, đưa ra các khuyến nghị chính sẽ được xem xét và thông qua tại Hội nghị cấp cao sắp tới, tập trung vào 5 ưu tiên: Tăng cường năng lực trong việc ngăn chặn và kiểm soát Covid-19; bảo vệ người dân trước đại dịch; giảm thiểu tác động xã hội của Covid-19; củng cố quan hệ giữa ASEAN và các đối tác đối thoại để ứng phó với Covid-19; và phát triển kế hoạch hồi phục kinh tế hậu Covid-19.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 đang diễn biến hết sức phức tạp, việc tổ chức Hội nghị Cấp cao ASEAN 36 có vai trò và ý nghĩa hết sức to lớn, với cả trước mắt và tương lai lâu dài của ASEAN. Đó là đánh giá của cựu Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh, người nhiều năm giữ vai trò trưởng SOM ASEAN.

Trao đổi với báo chí, Thứ trưởng Vinh đánh giá, phải thấy rằng Việt Nam đã rất trách nhiệm, chủ động, kịp thời và sáng tạo để bảo đảm các hoạt động của ASEAN. Đây là bốn chữ mà cả khu vực và quốc tế đã đánh giá về Việt Nam trong vai trò Chủ tịch ASEAN, trước một bối cảnh khó khăn như vậy.

“Đại dịch lan đến khu vực vào tháng 1 thì ngay trong tháng 2, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đã ra tuyên bố của Chủ tịch ASEAN, tiếp đó là một loạt hội nghị và tham vấn, chủ yếu bằng hình thức trực tuyến để phối hợp trong và ngoài khu vực về phòng chống dịch bệnh. Có thể nêu ở đây những Hội nghị quan trọng như Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ở Đà Nẵng, Hội nghị cấp Bộ trưởng Hội đồng điều phối, Hội nghị cấp Bộ trưởng ASEAN+3 ở Vientiane, Lào, hàng loạt cuộc tham vấn trực tuyến trong ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác, nhất là Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN và ASEAN+3 để tăng cường hợp tác phòng chống dịch bệnh. Đã có rất nhiều những cuộc tham vấn ở cấp Bộ trưởng, Thứ trưởng, các cuộc trao đổi với các quốc gia đối tác như Mỹ, Trung Quốc, Nga, EU được tổ chức” - ông Vinh liệt kê những sự kiện diễn ra dưới sự chủ trì của nước Chủ tịch ASEAN kể từ khi Covid hoành hành trên thế giới.

Cũng phải nhấn mạnh thêm rằng, đại dịch Covid-19 đã có những tác động rất lớn với thế giới, với ASEAN và Việt Nam cũng phải căng sức chống dịch như các nước khác. Về phần mình, Việt Nam không chỉ xử lý tốt việc phòng chống dịch trong nước, mà còn là “tấm gương”, như các nước đánh giá, về tinh thần hợp tác quốc tế và giúp đỡ lẫn nhau, trong những lúc khẩn cấp và khó khăn nhất. Và, chính trong khó khăn ấy mới thấy sự trách nhiệm, chủ động của chúng ta.

Chính trách nhiệm ấy đã góp phần kéo cả ASEAN vào cuộc, giúp duy trì và tiếp tục phát huy vai trò của khối suốt thời gian vừa qua. Điều đó thể hiện đúng tinh thần chủ đề năm 2020 “Gắn kết và chủ động thích ứng”, trong điều kiện và hoàn cảnh mới.

Hội nghị Cấp cao lần này diễn ra trong 1 ngày với nhiều chương trình nghị sự khác nhau. Để hoàn thành toàn bộ các chương trình nghị sự, các nhóm làm việc của Việt Nam đã làm việc xuyên thời gian bằng hình thức trực tuyến để trao đổi, thống nhất quan điểm, hành động với các nước nội khối. Chính vì thế, trong phiên họp toàn thể, ngoài các vấn đề liên quan đến ASEAN, các nhà lãnh đạo đã đánh giá tình hình quốc tế và khu vực.

Các nhà lãnh đạo cũng thảo luận phương thức thực hiện các ưu tiên lâu dài của ASEAN, nhất là 5 ưu tiên đề ra cho năm 2020, trong đó có xây dựng Cộng đồng ASEAN, liên kết khu vực, ứng phó với các thách thức, mở rộng quan hệ với các đối tác, phát huy vai trò trung tâm và hiệu quả hoạt động của ASEAN… nhưng trong một bối cảnh rất khác trước, giải quyết những vấn đề nảy sinh và định ra hướng đi sắp tới cho ASEAN khi môi trường khu vực và quốc tế đã có những biến đổi sâu sắc sau đại dịch. Rồi câu chuyện Biển Đông gắn với hòa bình, an ninh và phát triển cũng sẽ được đề cập và bàn tới trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao 36 lần này.

Trong tất cả những vấn đề đó đều hiển hiện bóng dáng của nước Chủ tịch ASEAN 2020 với phương cách gắn kết, đoàn kết các quốc gia thành viên. Với tất cả những nỗ lực ấy của chúng ta, chắc chăn, ASEAN có thể đánh bại đối thủ vô hình - đại dịch Covid-19 và giảm bớt các tác động kinh tế bất lợi bằng những chương trình hành động phối hợp tầm khu vực và sự lãnh đạo mạnh mẽ.