Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt: Trước hết hãy hiểu cho đúng từ, ngữ và nghĩa

Xung quanh vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình giáo dục phổ thông mới.

GS Nguyễn Minh Thuyết.

PV: Thưa GS, hiện có đề xuất đưa chữ Hán, chữ Nôm vào giảng dạy trong trường học phổ thông. Điều này liệu có khả thi không?

GS Nguyễn Minh Thuyết: Việc dạy di sản văn hóa của cha ông qua các tác phẩm viết bằng chữ Hán (như bài thơ “Nam quốc sơn hà” thời Lý, “Hịch tướng sĩ văn” của Trần Hưng Đạo, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi,…) hoặc viết bằng chữ Nôm (như “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, thơ Hồ Xuân Hương, thơ Nguyễn Khuyến,…) và việc dạy từ Hán Việt (như các từ “dân chủ”, “nhân ái”, “trung thực”,…) thì từ trước tới nay chương trình giáo dục phổ thông vẫn coi trọng.

Còn việc dạy chữ Hán (thực chất là dạy chữ Hán cổ) và chữ Nôm thì không cần thiết và không thể thực hiện được. Chữ Hán cổ và ngữ pháp Hán cổ rất phức tạp. Chữ Nôm lại càng khó, thường phải giỏi chữ Hán mới học được chữ Nôm.

Trường phổ thông chỉ dạy học sinh những kiến thức cơ bản, phổ thông, thiết thực. Thử tưởng tượng xem nếu bổ sung vào chương trình mỗi tuần 2 tiết chữ Hán, 2 tiết chữ Nôm thì liệu chương trình có quá tải không? Sẽ bớt giờ của những môn nào? Và ai sẽ là người dạy, trong khi chưa có trường sư phạm nào đào tạo ngành sư phạm Hán Nôm cả?

Giả sử bỏ qua tất cả các chuyện đó, nếu quyết định đưa môn học này vào chương trình thì sẽ phải bổ sung ngay lập tức hàng chục nghìn giáo viên cho 30.000 trường phổ thông trong cả nước.

Chúng ta chỉ cần đào tạo các chuyên gia nghiên cứu Hán Nôm thôi, mà việc này thì nhiều trường đại học đã thực hiện từ mấy chục năm rồi.

Cũng có ý kiến khác đề xuất, nên đưa môn Hán Nôm vào chương trình học như một môn học tự chọn? Tăng tỷ trọng bộ phận văn học cổ bằng chữ Hán và chữ Nôm trong chương trình, sách giáo khoa mới sắp tới?

- Đưa nội dung nào, môn học nào vào trường phổ thông đều phải tính xem đó có phải là những kiến thức cơ bản, phổ thông, thiết thực mà ai cũng phải có để sống và làm việc không; đồng thời đưa nội dung đó, môn học đó vào thì có tính khả thi không.

Dù là môn tự chọn, khi đưa vào chương trình giáo dục phổ thông thì Nhà nước cũng phải tính đến việc biên soạn chương trình môn học, sách giáo khoa và đào tạo, tuyển dụng giáo viên.

Riêng về môn Ngữ văn trong chương trình mới, chúng tôi chỉ nêu những yêu cầu học sinh cần đạt và gợi ý một số tác phẩm phù hợp với những yêu cầu nhất định về đọc hiểu.

Việc chọn tác phẩm nào để dạy là do tác giả sách giáo khoa, miễn là tác phẩm đưa vào dạy giúp học sinh đạt được những yêu cầu đã quy định trong chương trình và phù hợp với tâm lý lứa tuổi, trình độ nhận thức của học sinh.

Chương trình sẽ chỉ quy định 6 tác phẩm tiêu biểu là bài thơ “Nam quốc sơn hà” thời Lý, “Hịch tướng sĩ văn” của Trần Hưng Đạo, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi, “Truyện Kiều” của Nguyễn Du, “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” của Nguyễn Đình Chiểu và “Tuyên ngôn độc lập” của Hồ Chí Minh là những tác phẩm mà sách giáo khoa Ngữ văn của bất cứ nhóm tác giả nào cũng cần dạy cho học sinh.

Thưa GS, có phải học chữ Hán, chữ Nôm thì mới giữ gìn được sự trong sáng của tiếng Việt? Và việc không có tri thức về Hán Nôm khiến hiện nay nhiều từ ngữ tiếng Việt bị nói sai?

- Ý kiến này lẫn lộn một cách nghiêm trọng giữa chữ viết với ngôn ngữ, giữa chữ Hán với từ Hán Việt là một bộ phận của tiếng Việt và giữa chữ Hán với tiếng Việt là ngôn ngữ của Việt Nam.

Để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, có rất nhiều yêu cầu. Nhưng nói riêng về lĩnh vực từ ngữ thì phải dùng từ cho đúng. Muốn dùng từ đúng thì phải hiểu nghĩa của từ. Không hiểu nghĩa thì đến từ thuần Việt cũng dùng sai, chứ không nói gì đến từ Hán Việt.

Nhiều người cho rằng, việc dạy các tác phẩm văn học cổ hiện nay chỉ qua phiên âm chứ không đưa nguyên văn Hán Nôm vào đã dẫn đến nhiều sai sót trong cách dạy cũng như cách hiểu văn học cổ. Quan điểm của ông về vấn đề này?

- Ngay ở khoa Ngữ văn của trường đại học, khi dạy các tác phẩm như “Hịch tướng sĩ văn” của Trần Hưng Đạo, “Bình Ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi, người ta cũng chỉ dạy bản dịch, chứ không ai dạy bản phiên âm ra âm Hán Việt.

Tôi cũng chưa thấy ai dạy các tác phẩm nói trên bằng nguyên văn chữ Hán hay dạy “Truyện Kiều” của Nguyễn Du bằng nguyên văn chữ Nôm cả.

Trân trọng cảm ơn Giáo sư!