Luật sư thương mại quốc tế: Thiếu và yếu

Theo kết quả khảo sát năm 2008 cho thấy, chỉ có 1,2% số LS có thể sử dụng tiếng Anh thành thạo trong hoạt động chuyên môn, tham gia thương lượng, đàm phán và giải quyết tranh chấp trực tiếp bằng tiếng Anh. Đáng chú ý trong tổng số 1.500 tổ chức hành nghề LS Việt Nam, chỉ có khoảng 10 – 15 tổ chức hành nghề LS chuyên sâu trong lĩnh vực thương mại quốc tế.

Hiện nay, các cơ sở đào tạo luật ở Việt Nam như Đại học Luật, Khoa Luật Đại học Quốc gia, Đại học Ngoại thương, Đại học Ngoại giao... mới trang bị bước đầu các kiến thức về thương mại quốc tế cho sinh viên, chưa có một cơ sở nào đào tạo toàn diện các kiến thức về thương mại quốc tế và kỹ năng của LS trong việc tư vấn, tham gia giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế.

Trên thực tế việc đào tạo LS theo chương trình đào tạo 12 tháng tại Học viện Tư pháp chủ yếu tập trung trang bị các kỹ năng chung và kỹ năng hành nghề trong một số lĩnh vực phổ biến như tranh tụng trong vụ án hình sự, dân sự, kinh doanh thương mại, lao động, hành chính để nhanh chóng đáp ứng nhu cầu đủ về số lượng LS theo yêu cầu cải cách tư pháp. Các kỹ năng liên quan tới giải quyết các tranh chấp thương mại quốc tế chưa được đề cập một cách toàn diện và chuyên sâu trong chương trình đào tạo LS hiện nay. Ở Việt Nam cũng chưa có chương trình đào tạo LS tương thích hoặc tương đương với các chương trình đào tạo LS ở các nước tiên tiến trên thế giới.

Xuất phát từ thực tế trên, để góp phần nâng cao khả năng của đội ngũ LS Việt Nam trong việc tham gia giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế, tư vấn các vụ việc có yếu tố nước ngoài, ngày 18-1-2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 123 phê duyệt Đề án "Phát triển đội ngũ luật sư phục vụ hội nhập quốc tế từ năm 2010 đến năm 2020”.

Đề án 123 đã vạch ra mục tiêu cụ thể là đến năm 2020 số lượng LS được đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực thương mại, đầu tư là 1.000 người; số LS đạt tiêu chuẩn quốc tế là 150 người, bao gồm cả những người được đào tạo hoặc tự đào tạo nhưng được thu hút theo chính sách của Đề án. Để triển khai Đề án này, Bộ Tư pháp đã giao Học viện Tư pháp và một số đơn vị liên quan xây dựng Chương trình đào tạo LS thương mại quốc tế. Thông qua Chương trình này, kỳ vọng sẽ đào tạo được đội ngũ LS có khả năng tư vấn các vụ việc có yếu tố nước ngoài, thậm chí tham gia tranh tụng giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế. Theo dự thảo Chương trình đào tạo LS thương mại quốc tế dự kiến sẽ được xây dựng trên cơ sở chương trình chuẩn của các nước tiên tiến trên thế giới, phù hợp với yêu cầu, điều kiện của Việt Nam và áp dụng thống nhất cho các trung tâm đào tạo liên kết. Trong đó nội dung đào tạo sẽ chú trọng vào các kỹ năng hành nghề LS quốc tế, nhất là các kỹ năng giải quyết tranh chấp thương mại; tư vấn pháp luật trong các giao dịch thương mại quốc tế… Sau khi hoàn thành Chương trình, học viên được cấp Giấy chứng nhận tốt nghiệp đào tạo nghề LS và sẽ có những học viên được miễn một số tín chỉ trong Chương trình.

Tuy nhiên, tại buổi làm việc giữa Bộ Tư pháp với các đơn vị về nội dung Chương trình đào tạo LS phục vụ hội nhập mới đây, nhiều đại biểu cho rằng, đây là một chương trình đào tạo đặc thù, sau đại học, ưu tiên vào kỹ năng nghề chính. Trong khi đó quan điểm của Bộ Tư pháp là không "nhập khẩu chương trình”, mà phải xây dựng chương trình made in Việt Nam.

Ông Bạch Quốc An, quyền Vụ trưởng Vụ Pháp luật quốc tế, Bộ Tư pháp cho rằng: LS tranh tụng quốc tế không chỉ giỏi về kiến thức mà cần phải chú trọng đầu vào về ngoại ngữ. Để tạo được tính hấp dẫn của chương trình thì cần xây dựng theo chuẩn quốc tế, tận dụng thế mạnh của Đề án 123 - tức là đào tạo luật sư phục vụ hội nhập.

Lê Bảo