Ngậm ngùi liên kết hai nhà

Năm 2014, Tiểu hợp phần 1.2 của Dự án giảm nghèo của huyện Đà Bắc đã đầu tư cho bà con 6 xóm của xã Đồng Chum, Đà Bắc trồng 41,5 ha gừng với 264 hộ tham gia. Tổng dự án đầu tư 3,3 tỷ đồng, trong đó, dự án giảm nghèo hỗ trợ 1,9 tỷ đồng, người dân đóng góp 1,4 tỷ đồng. Theo đó, dự án đầu tư giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật còn đối tác là Công ty TNHH Dagon ở Hà Nội hỗ trợ kỹ thuật.

Cũng trong khuôn khổ của dự án liên kết này, Công ty Dagon ký kết hợp đồng kinh tế với bà con thu mua tất cả sản phẩm với giá 4.500 đồng/kg. Tuy nhiên, do thời tiết mưa nhiều kéo dài nên cây gừng bị bệnh bị bệnh thối củ và bệnh cháy lá. Người dân Đồng Chum mới trồng gừng nên chưa có kinh nghiệm, Công ty Dagon cũng ít kinh nghiệm xử lý bệnh lan rộng, 7,47 ha gừng bị chết.

Ông Xa Trung Hoa- Phó chủ tịch UBND xã Đồng Chum cho biết: Theo khảo sát thì thực tế diện tích gừng bị chết và không phát triển vào khoảng 20ha. Qua tìm hiểu thì ngoài lý do thời tiết còn có nguyên nhân nữa là khâu xử lý giống kém. Đến vụ thu hoạch thì giá gừng thị trường bất ngờ tăng mạnh từ 8.000 đồng lên trên 18.000 đồng/kg. Giá cao, khan hàng nhiều tư thương ở vùng dưới đến tận nơi thu mua cho bà con. Thấy lợi, nhiều hộ thu hoạch bán trộm cho tư thương mà không bán cho công ty.

Còn theo ông Đinh Công Thiệu- Phó trưởng phòng Kế hoạch tài chính : Dự tính trừ phần bị bệnh bà con thu được khoảng 400 tấn trong vụ gừng này. Tuy nhiên, tính toán là vậy song đến khi vào vụ, số gừng thực thu chỉ còn được hơn 200 tấn. Đến thời điểm cuối vụ giá gừng tiếp tục tăng mạnh, có thời điểm lên đến 20.000 đồng/kg.

Theo hợp đồng kinh tế được ký kết giữa các hộ trồng rừng và Công ty Dagon thì giá thu mua trung bình 4.500 đồng. Khi giá thị trường tăng thì công ty điều chỉnh thu mua tăng 20% (5000 đồng/kg).

Tuy đã tăng giá nhưng do giá mua thực tế của thị trường đã cao hơn đến gần gấp 2 lần nên bà con tiếp tục không bán gừng cho công ty theo như cam kết. Trước thực trạng bà con tự ý mang gừng đi bán Công ty Dagon đã mời công an huyện, ban quản lý dự án giảm nghèo huyện để giải quyết. Theo luật dân sự thì hợp đồng này không thể bắt người dân để truy tố. Nhiều hộ cũng lý giải nguồn vốn này là của dự án giảm nghèo đầu tư, việc để gừng bị bệnh chết trách nhiệm do công ty không có biện pháp xử lý cho bà con, nguồn giống của công ty cung cấp không sạch bệnh… Bà con bị thiệt hại nhiều nên công ty phải bồi thường cho bà con và không thể bắt ép bà con bán sản phẩm cho công ty.

Ông Bùi Minh Tráng- Trưởng ban quản lý dự án giảm nghèo tỉnh cho biết: Dự kiến, nếu diện tích trên 41ha gừng phát triển bình thường sẽ cho thu hoạch trên 1.000 tấn. Nhưng do gừng bị bệnh và chậm phát triển nên sản lượng chỉ đạt còn khoảng gần 600 tấn. Và đến thời gian này, người dân cũng mới chỉ bán cho doanh nghiệp được 50 tấn.

Trong khi triển khai dự án Công ty Dagon đã đăng ký sản phẩm gừng sạch theo tiêu chuẩn GĐP toàn cầu và dự định xây dựng thành vùng nguyên liệu, nhà máy sơ chế. Nhưng với thực trạng liên kết như hiện nay thì chương trình đầu tư mang tính bền sâu trên đã khó trở thành hiện thực. Vừa qua, Ban quản lý dự án cũng đã báo cáo UBND tỉnh, ngân hàng thế giới để đưa ra hướng giải quyết. Chủ trương giải quyết nghiêm túc sự việc này không ảnh hưởng đến môi trường đầu tư của tỉnh.

Vẫn theo ông Đinh Công Thiệu, tuy có những khó khăn và rủi ro, nhưng bằng việc rút kinh nghiệm và cùng tháo gỡ khó khăn, năm nay dự án giảm nghèo của huyện tiếp tục đầu tư 30 ha trồng gừng trâu cho hai xã Vầy Nưa và Tiền Phong. Lần này đơn vị đối tác xây dựng quy trình nghiêm ngặt từ khâu cung cấp giống, chăm sóc đồng thời cử mỗi xóm một cán bộ theo dõi sinh trưởng của cây để dự án phát huy hiệu quả mang đúng ý nghĩa là dự án giảm nghèo cho vùng khó khăn. Hy vọng bằng việc rút kinh nghiệm và chặt chẽ trong công tác đầu tư này, lợi nhuận sẽ đem về cho cả hai bên và làm cho tính liên kết theo chủ trương thêm bền vững.

Phương Nguyên