Ký ức cuộc Tổng khởi nghĩa ở Hà Nội

Nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu, Nguyên Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Phạm Thế Duyệt, Ủy viên Bộ chính trị, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân, Phó Chủ tịch – Tổng thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam Vũ Trọng Kim chủ trì buổi gặp mặt.

Tham dự buổi gặp mặt có các vị lão thành cách mạng. Cụ Nguyễn Văn Trân (100 tuổi) – Nguyên bí thư xứ ủy Bắc Kỳ, ủy viên quân sự cách mạng Hà Nội, Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại (83 tuổi) Nguyên Cục phó Cục tác chiến Bộ Tổng tham mưu, người chụp ảnh tại quảng trường Nhà hát Lớn ngày 17,19/8/1945; Cụ Lê Đức Vân (89 tuổi) phụ trách thanh vận Việt Minh thành Hoàng Diệu, phụ trách báo Hồn Nước; Cụ Nguyễn Tiến Hà, Đội viên Việt Minh thành Hoàng Diệu; Cụ Nguyễn Kim Chi, đội viên Đội Việt Minh thành Hoàng Diệu; Bà Từ Ngọc Hoan, đội viên Việt Minh thành Hoàng Diệu; Cụ Nguyễn Phúc Chí, đội viên đội tuyên truyền xung phong thành Hoàng Diệu; Đại tá Nguyễn Hải Hào, đội viên Việt Minh thành Hoàng Diệu, nguyên Trưởng phòng tăng thiết giáp Cục kỹ thuật Quân khu Thủ đô; Bà Lê Thy, người kéo cờ trong ngày Quốc khánh 2/9/1945; Cụ Trần Vân Nội người tham gia phá kho thóc của Nhật…

Tham gia buổi gặp mặt còn có đại diện các gia đình lão thành cách mạng tham gia cuộc tổng khởi nghĩa năm 1945.

Nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu phát biểu tại buổi gặp mặt

Phát biểu tại buổi gặp mặt, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân chia sẻ giờ phút này, cách đây 70 năm hàng vạn người thủ đô Hà Nội tỏa đi. Cuộc biểu tình, diễu hành đi đến đâu cũng được nhân dân tham gia hưởng ứng và kể cả những người bên kia chiến tuyến trước khí thế của cuộc biểu tình cũng không thể nổ súng.

“Khi đó chúng tôi là những người đi sau, chưa sinh ra nhưng sau 70 năm nghĩ về cách mạng Tháng Tám – cuộc cách mạng lịch sử của dân tộc chỉ có một mong muốn chân thành được gặp gỡ, lắng nghe những người trực tiếp làm nên cuộc cách mạng kể lại câu chuyện của mình đã là một may mắn, vinh dự. Thông qua buổi gặp mặt này, các cụ chia sẻ với lớp trẻ, với kiều bào cả nước hiểu về Cách mạng tháng Tám, khi Nhật đầu hàng ở Đông Nam Á chỉ có Việt Nam là giành được chính quyền. Làm cho nhân dân và thế hệ trẻ hiểu được cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội là kết tinh sức mạnh của nhân dân, giành được chính quyền mà không đổ máu” Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh.

Những nhân chứng lịch sử có mặt tại cuộc gặp mặt đã cùng ôn lại những hồi ức về Cách mạng tháng 8, từ việc Việt Minh phá kho thóc Nhật chia cho dân nghèo, cướp kho súng Nhật, trừ khử mật thám, việt gian.. đến việc toàn dân đồng lòng xuống đường mít tinh ủng hộ cách mạng, ủng hộ Việt Minh. Từ đó tạo nên thời cơ chín muồi để tổng khởi nghĩa giành chính quyền.

Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại, nguyên Cục phó Cục tác chiến Bộ Tổng tham mưu, người chụp ảnh tại quảng trường Nhà hát lớn Hà Nội vào ngày 17 và 19-8-1945 kể lại, lúc đó ông mới chỉ là một thiếu niên (học sinh trường Bưởi, Hà Nội). Theo ông, về Cách mạng Tháng 8, tư liệu rất nhiều, nhưng đến giờ lớp trẻ vẫn chưa biết rõ thành công của Xứ ủy Hà Nội trong việc phá cuộc mít tinh ngày 17-8 của Chính phủ Trần Trọng Kim. “Đó là một thành công quyết định khởi nghĩa thành công. Nếu khởi nghĩa non hay muộn đều sẽ không thành công”, tướng Thoại nói. Theo hồi ức của ông, lúc đó, tình hình Hà Nội căng như sợi dây đàn, dân đã không còn hy vọng gì vào Chính phủ bù nhìn của Trần Trọng Kim. “Lúc đó họ đề nghị Việt Minh tham gia Chính phủ Trần Trọng Kim nhưng Việt Minh từ chối. Để lấy lại tinh thần, họ ra lệnh tất cả các công chức phải tham gia mít tinh ngày 17-8 ủng hộ Chính phủ Trần Trọng Kim, vận động đồng bào tham gia. Hồi đó chúng tôi đi phá mít tinh, gặp mưa, rét mướn. Tôi đã gặp một số cụ già vừa đi vừa giơ tay kêu to ủng hộ Việt Minh. Sau đó thì dân ta theo Việt Minh hoàn toàn”, Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại kể. Các nhà sử học cần coi trọng vai trò quan trọng sự kiện phá thành công cuộc mít tinh của Chính phủ Trần Trọng Kim.

Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại phát biểu

Ông Lê Đức Vân (89 tuổi) phụ trách thanh vận Việt Minh thành Hoàng Diệu, phụ trách báo Hồn nước cũng cho biết, mấy chục năm nay, ông và những người tham gia Cách mạng Tháng 8 đều chọn ngày 17-8 để kỷ niệm. Ông kể, trước ngày 17-8 phong trào Việt Minh đã lớn mạng rồi. Đã có nhiều hoạt động diễn thuyết công khai nơi đông người đả đảo Chính phủ bù nhìn, ủng hộ Việt Minh. Vì vậy, gần như người Hà Nội đã ngả sang ủng hộ Việt Minh. Những ngày đó, phong trào trừ gian, trừ mật thám cũng phát triển mạnh mẽ. Vì vậy, để lấy lại tinh thần, Chính phủ Trần Trọng Kim tổ chức mít tinh ngày 17-8 ở Nhà hát lớn. “Tất cả chúng tôi được lệnh cũng tham gia mít tinh nhưng mục đích là phá cuộc mít tinh đó, biến thành cuộc mít tinh của Việt Minh”, ông Lê Đức Vân kể lại. Trong hồi ức của ông, ngày đó mỗi người cầm theo một lá cờ nhỏ. Một tổ 3 người được giao nhiệm vụ cướp diễn đàn, giữ micro kêu gọi người dân ủng hộ Việt Minh. Cuộc mít tinh của Chính phủ Trần Trọng Kim bị phá vỡ, cờ đỏ sao vàng được gương cao, không khí người dân phấn khích ủng hộ Việt Minh và tự phát thành một cuộc biểu tình ủng hộ Việt Minh qua các phố phường Hà Nội. Đi đến đâu, dân chúng hò hét đi theo đến đó, hô vang “đả đảo bù nhìn”, “ủng hộ Việt Minh”, “Việt Nam độc lập”. Với cuộc mít tinh đó, toàn bộ người dân Hà Nội đã xuống đường ủng hộ Việt Minh. Thời cơ đã đến, ngay tối 17-8, Xứ ủy Hà Nội quyết định tổng khởi nghĩa. Đó là một quyết định sắc bén, sáng suốt của Hà Nội. Khởi nghĩa ngày 19-8 diễn ra không sớm, không muộn và thành công.

Ông Lê Đức Vân phát biểu

Cụ bà Từ Ngọc Hoan, lúc đó là học sinh trường Trưng Vương, đội viên Việt Minh thành Hoàng Diệu, mới 14 tuổi, là người có mặt tại cuộc mít tinh ngày 17-8 tại Nhà hát lớn Hà Nội. Hồi ức của bà cũng nhấn mạnh đề tầm quan trọng của cuộc mít tinh ngày 17-8 đối với tổng khởi nghĩa 19-8.

Cụ bà Từ Ngọc Hoan phát biểu

Còn cụ Trần Vân Nội, người tham gia phá kho thóc Nhật, năm nay đã 89 tuổi. Sau khi hồi ức về những ngày Cách mạng Tháng 8 đã đúc kết: Cách mạng Tháng 8 thành công là nhờ đoàn kết được toàn dân. Có dân là có cách mạng, có thành công. Tướng Nguyễn Đồng Thoại cho rằng, bài học của Cách mạng tháng 8 là muốn khởi nghĩa thành công thì ngoài thời cơ địch bị phân rã, Đảng tiền phong, thì quần chúng nhân dân phải đi theo cách mạng. “Hôm nay, tôi đã cao tuổi, chỉ còn biết trông chờ vào thế hệ trẻ hôm nay. Tôi tin vào thế hệ trẻ, tin các em sẽ làm nên một cuộc cách mạng kỳ tích như ngày xưa ông cha chúng ta đã làm được”, ông nói.

Cụ Trần Vân Nội phát biểu

Cụ Lê Thy, con gái của nhà cách mạng Dương Quảng Hàm, kể lại kỷ niệm được giao nhiệm vụ là người kéo cờ ở quảng trường Ba Đình trong lễ Quốc khánh 2-9-2915. “Tôi lo lắm vì chưa được tập. Nhưng sau đó tôi đã cùng một cộng sự kéo cờ thành công, lá cờ đỏ sao vàng tung bay trong gió mùa Thu. Lúc đó tôi mới có dịp ngắm nhìn Bác Hồ, lòng không khỏi ngỡ ngàng sao Bác ăn mặc giản dị thế, chỉ áo vải đơn sơ”, bà Thy nhớ lại.

Cụ Lê Thy phát biểu

Một số hình ảnh tại buổi gặp mặt:

Anh Vũ- Lê Na - Ảnh: Hoàng Long