Trùng tu, cải tạo di tích trường Tiểu học Hồng Hà: Công trình nhân văn trong sự cộng sinh

Trường Tiểu học Hồng Hà nằm trong khu di tích 40 Lãn Ông.

Ứng xử với di sản

Công trình được trùng tu tổng thể với các hạng mục, tu bổ Hội quán Phúc Kiến và tu bổ, cải tạo Trường tiểu học Hồng Hà (40 Lãn Ông, Hà Nội). Với việc tu bổ trường tiểu học, sẽ dỡ bỏ khối nhà đã xuống cấp và xây dựng khối nhà học 3 tầng kiên cố hài hoà với cảnh quan tại vị trí đó. Xây mới thư viện mở phục vụ vui chơi, sinh hoạt ngoại khoá của học sinh. Còn với di tích Hội quán Phúc Kiến, dự án tiến hành tu bổ theo nguyên trạng, giữ nguyên cốt nền hiện trạng công trình Nghi môn và Phương đình...

GS Hoàng Đạo Kính chia sẻ, việc trùng tu ở đây làm rất bài bản, xử lý ngăn chặn tình trạng xuống cấp phải làm thật sự chứ không thể làm đại trà được. Hiện nay nhiều công trình được dự trù tu bổ thì khối lượng gỗ được thay đổi tới 70-80%, đó là thạch cao hoá. Còn công trình này chỉ bất đắc dĩ mới thay 1 cột gỗ.

Theo GS Kính, cách trùng tu rất tốt nữa là đã giải tỏa lớp sơn chồng chất lên nhau qua các thời và trả lại màu của thời gian. Đó là cái ứng xử rất tốt trong trùng tu. Từ Nghi môn đến Phương đình hầu như dấu vết can thiệp rất ít. Trùng tu làm sao để công trình bền vững nhưng không bị bộc lộ ra sự can thiệp. Sự can thiệp bộc lộ ra chẳng qua để thanh toán khối lượng thôi. Rất tiếc là ở Việt Nam hiện nay trùng tu thường dựa trên khối lượng nên mới để xảy ra những câu chuyện nọ chuyện kia, rất đau lòng.

Thứ hai nữa là việc nâng cấp nhưng vẫn giữ được dấu ấn của công trình xây dựng từ thời Pháp thuộc. Đặc điểm ở đây là một giải pháp mạnh dạn nhưng đúng. Đó là khối nhà đằng sau xây hoàn toàn hiện đại, hiện đại nhưng ăn nhịp được vào với phố Chả Cá.

Bảo tồn và phát triển hài hoà

Theo GS Kính, ở đây có sự hiện diện của di tích, hiện diện của trường học. Đây không phải là Văn miếu Quốc Tử Giám, ở đó thì không nên xây các công trình mới, hay chùa Một cột cũng vậy. Nhưng ở đây, công trình như một tế bào, thành phần cơ thể của đô thị, dù là di sản thì cũng nên có sự hiện hữu của các thành phần khác nhau.

“Cái được ở đây là sự tạo lập không gian rất đẹp, uyển chuyển, chuyển hóa mềm mở ra những cái nhìn khác nhau. Nếu đi từ ngoài vào, từ các mặt phố cổ Hà Nội phần lớn là các nhà cạnh nhau, không có khoảng nọ khoảng kia thì đột nhiên ở đây mở ra các không gian lí thú, bởi vì sự chuyển hóa giữa các không gian to nhỏ khác nhau. Có sự thành công rất đặc biệt là hoá ra ở trong khu phố cổ vẫn có thể khai mở ra, tái phục hồi những không gian đã bị lấp kín”, GS Kính chia sẻ.

Theo GS Hoàng Đạo Kính: Ở đây là sự cộng sinh cùng sống với nhau, di tích và trường học. Cái tốt là tạo ra được 1 không gian mở rộng, nhiều góc cạnh, nhiều điểm nhìn, giải toả cho con mắt của chúng ta được sự tù túng của triền miên các con phố. Hai nữa, ở đây tạo ra những điều kiện cần thiết cho một ngôi trường hiện đại. Các em có đủ tiện nghi. Thức ăn nấu ở tầng dưới, thang máy đưa lên tầng trên, nhà vệ sinh sạch sẽ…

“Tôi nghĩ rằng ở trong phố cổ Hà Nội này vẫn có thể tạo ra những không gian không chỉ đẹp, tiện nghi mà con người có thể sống 1 cách lí thú. Đây là thành công về ý nghĩa nhân văn. Chúng ta giữ di tích cho mọi người chứ không bảo tàng hoá nó, để trở thành nơi người nọ người kia đến nhìn xong rồi về. Rõ rành phố cổ Hà Nội bắt đầu đi vào giai đoạn vừa giữ lại giá trị của mình, vừa khôi phục giá trị cả về phi vật thể và vật thể”.

“Nếu chúng ta muốn đồng nhất hoá cơ thể đô thị này tức là đi ngược quá trình phát triển. Cấu trúc đô thị nhỏ nhoi này phải bảo tồn, phát triển đi với nhau thông qua cây cầu cải tạo, chứ ko thể cứ giữ cấu trúc đô thị ở dạng “ổ chuột” để cho người đi coi”.

GS Kính cũng khẳng định, công trình này hấp dẫn ông ở chỗ biểu hiện ra sự khoan dung: Chúng ta chấp nhận sự cộng sinh công năng, cộng sinh tinh thần, cộng sinh văn hoá, cộng sinh thói quen, và chính cái đó là sức mạnh của Hà Nội, sức mạnh của phố cổ Hà Nội...”.

Là đơn vị thụ hưởng sau khi hoàn thành việc trùng tu di tích 40 Lãn Ông, bà Trâm (Hiệu trưởng trường Tiểu học Hồng Hà) chia sẻ: Trường tiểu học Hồng Hà được đón nhận cơ sở trường học so với trước đây có rất nhiều điểm mới, khác biệt và thuận lợi cho công tác giảng dạy của thầy cô nhà trường. Trước kia phòng học lẫn với phần di tích nên cũng có hạn chế, nhưng đến bây giờ thì trường ở khuôn viên mở nhưng cũng rất tĩnh. Hoạt động dạy học của nhà trường được đảm bảo, bên cạnh đó việc trùng tu di tích cũng được đảm bảo, như vậy là hoạt động được song song với 2 mục tiêu rất rõ ràng.

Một điều chúng tôi cũng không thể nghĩ được, đó là có thể tiến hành được 1 lúc 2 mục tiêu như vậy. Đến bây giờ Trường tiểu học Hồng Hà đang hoàn thiện hồ sơ đạt chuẩn quốc gia, khẳng định rằng đây là ngôi trường với đầy đủ để đạt chuẩn.

Đại Đoàn Kết xin giới thiệu tới bạn đọc PS ảnh về Trường Tiểu học Hồng Hà của tác giả Hoàng Kỳ Thanh:

Thu Trang