Cải tạo không gian đô thị: Có cần phát triển các trung tâm sáng tạo?
Không gian sáng tạo được hiểu nôm na là một không gian, một tổ hợp bao gồm nhiều dịch vụ giải trí và sáng tạo khác nhau. Đây là mô hình phát triển ở nhiều đô thị trên thế giới, ở Việt Nam đang ở giai đoạn tìm tòi để đó thực sự là một không gian điểm nhấn cho đô thị.
Một không gian sáng tạo từng thu hút giới trẻ tại Hà Nội.
Làm thế nào để tạo ra các trung tâm sáng tạo? TS Michael Waibel, hiện là nghiên cứu viên và trưởng dự án tại Trường ĐH Hamburg, một chuyên gia về phát triển đô thị cho biết: Từ kinh nghiệm khi tôi tiến hành nghiên cứu không gian sáng tạo ở Trung Quốc và các nước khác, tôi thấy mỗi nơi có một sáng tạo khác nhau... Không còn cách nào khác là phải sáng tạo và sáng tạo hơn nữa.
Riêng Hà Nội, là nơi có truyền thống lâu đời về văn hoá và lịch sử, Michael Waibel cho rằng rất cần để phát triển các không gian sáng tạo có thể trở thành địa điểm du lịch. Những địa điểm này hoàn toàn có thể tạo công ăn việc làm cho rất nhiều người. Việt Nam là địa điểm rất tốt để phát triển ngành sáng tạo này. Hà Nội cũng là điểm được thu hút với không chỉ khách trong nước mà cả khách quốc tế.
Vấn đề cần giải quyết đó là xác định cách thức nào mới hơn để tổ chức, theo Michael Waibel, thay cho cách làm như ở Zone 9 trước đây. “Cũng phải xây dựng một khung quy định chứng thực đây thực sự là một không gian sáng tạo, phải có tiêu chí để đánh giá nó thực sự là không gian sáng tạo. Chúng ta thấy cần phải có sự liên kết giữa nhà nước và tư nhân, đem lại nhiều cơ hội cho các bên”.
KTS Đoàn Kỳ Thanh, một trong những người thành lập ra Zone 9 trước đây, tham gia vào dự án Hà Nội thành phố sáng tạo chia sẻ: Hiện nay tôi đang lên kế hoạch biến một toà nhà văn phòng lớn trở thành không gian sáng tạo. Chúng tôi thuê lại toà nhà không sử dụng trong 7 năm do chủ đầu tư không có khả năng hoàn thiện, và được thuê lại trong khoảng 10 năm. Toà nhà cao 20 tầng, có 10 tầng đế và 10 tầng văn phòng làm studio. 10 tầng đế là các hoạt động giải trí, mặt ngoài dựng hình một con rồng, và bên trong là các hoạt động tiện ích.
Trên từng tầng có một không gian riêng với từng hoạt động với các tên gọi khác nhau. Trên quảng trường sáng tạo có những hoạt động vui chơi như hiphop, hát đường phố. Toà nhà mới chỉ đang hoàn thiện nhưng đã có nhiều bạn trẻ qua đây chơi, đi xe đạp... Trong đó sẽ có các không gian văn phòng âm nhạc, truyền thông, truyền hình hoạt động từ tầng 10 đến tầng 20.
Theo KTS Đoàn Kỳ Thanh, trong không gian của ngôi nhà được xây dựng lên từ nhiều ý tưởng, có cả những bạn trẻ mới trên dưới 20 tuổi. Có riêng tầng 6 và 7 để dành cho hoạt động tạm lấy tên gọi là sàn giao dịch ý tưởng để cho mọi người cùng thể hiện ý tưởng của mình, kêu gọi tài trợ, cộng tác thực hiện các dự án. Có bạn không có tiền, nhưng muốn đầu tư cũng đến đây hỏi làm thế nào, đặc điểm của bạn là dạy các bạn trẻ về thể chất dinh dưỡng, thông qua các phương tiện tự nhiên. Các máy móc rất ít, vì chủ yếu đào tạo thông qua các hoạt động rất giống hoạt động thường nhật hàng ngày. Sau khi đưa lên sàn giao dịch ý tưởng thì có nhiều người quan tâm, đầu tư. Ý tưởng của bạn hiện đã được đầu tư gần 8 tỷ. Khi ý tưởng của các bạn trẻ đưa được lên sàn giao dịch thì sẽ nhanh hơn, thay vì phải đi mời gọi các nhà đầu tư.
“Chúng tôi tự nhận thấy, để thực sự trở thành một không gian sáng tạo cần rất nhiều công sức để đúng với công sức tạo ra ban đầu. Hiện tại mới là phần xác thôi, sau này mới là phần hồn. Chúng tôi cũng phấn đấu sẽ hàng ngày tổ chức các sự kiện đường phố, có cả hoạt động về hội chợ, đào tạo nghệ thuật, thể thao đường phố như tâng bóng nghệ thuật, đặc biệt là dành cho mọi tầng lớp, mọi lứa tuổi”.
KTS Đoàn Kỳ Thanh cũng tỏ ra thận trọng từ bài học cũ: Có sự đổ vỡ của Zone 9 cũ bị cháy, nên giờ hoạt động của chúng tôi rất dè chừng nếu có hoạt động hay sự cố nào không kiểm soát được. Mô hình chúng tôi là mô hình cho không gian thương mại, bù cho các không gian khác. Không gian dành cho nghệ thuật chúng tôi tài trợ hoàn toàn phí dịch vụ. Chúng tôi cũng thuyết phục những người đầu tư xây dựng, doanh nghiệp xã hội xây dựng cho hoạt động nghệ thuật. Tiêu chí thứ nhất của chúng tôi là người làm trong lĩnh vực sáng tạo, những đơn vị khởi nghiệp, những người trẻ thương hiệu Việt Nam. Dự tính với kịch bản tốt nhất, chưa có số liệu tính toán, nhưng như trước đây mô hình cũ chúng tôi tạo ra được hơn 1 nghìn việc làm.
Nhóm dự án cũng đã nghĩ đến những vấn đề như giao thông, tiếng ồn: Trước mắt chúng tôi cũng đã họp, bỏ một phần phí trông xe cho các hộ gia đình, hoặc thuyết phục họ rằng những hoạt động của chúng tôi mang lợi ích cộng đồng, quay trở lại phục vụ chính con em họ nên cũng nhận được sự thông cảm của các hộ dân. Việc này rất quan trọng nên không thể lơ là được nếu như muốn mở một không gian sáng tạo trong đô thị...