Tiệm cận liêm chính
Thông tin Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã gửi kiến nghị tới Quốc hội đề nghị khi sửa Bộ luật Tố tụng Hình sự, bãi bỏ quy định cấp giấy chứng nhận (GCN) bào chữa cấp cho luật sư khi tham gia tố tụng. Điều này khiến cho không chỉ giới luật sư mà cả dư luận xã hội hết sức phấn khởi, hy vọng vào sự cải cách tư pháp triệt để, tiệm cận tới sự công minh, liêm chính trong lĩnh vực tư pháp.
Trước đó, khi sửa Luật Luật sư vào năm 2012, cơ quan soạn thảo cũng đã đề nghị bỏ thủ tục cấp GCN người bào chữa cho bị can, bị cáo, cũng như GCN người bảo vệ quyền lợi chính đáng cho bị hại, để tạo điều kiện thuận tiện hơn cho luật sư khi hành nghề, hạn chế tình trạng cơ quan tố tụng gây khó dễ cho luật sư trong các vụ án hình sự. Tuy nhiên, Quốc hội đã không nhất trí vì cho rằng đây là vấn đề tố tụng nên chỉ có thể giải quyết khi sửa Bộ luật Tố tụng Hình sự.
Vậy nhưng, tới lần sửa đổi Bộ luật Tố tụng Hình sự này, cơ quan soạn thảo vẫn giữ nguyên quy định hiện hành về cấp GCN cho luật sư. Với tinh thần nhất quán trong quan điểm, Chính phủ tiếp tục kiến nghị QH xem xét vấn đề này trước khi quyết định thông qua Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi.
Ủng hộ quan điểm của Chính phủ, nhiều đại biểu Quốc hội cũng đã nhiều lần phát biểu kiến nghị bỏ thủ tục cấp GCN bào chữa cho luật sư để tạo sự minh bạch trong hoạt động tố tụng, tránh việc các cơ quan tố tụng sách nhiễu, phiền hà, nhất là CQĐT thường cản trở luật sư tham gia vụ án bằng việc từ chối cấp GCN.
Một số ý kiến (chủ yếu của các cơ quan tố tụng) cho rằng, nếu bỏ thủ tục cấp GCN thì sẽ phải thay thế bằng thủ tục nào để xác lập tư cách tham gia tố tụng của luật sư, hay người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi đương sự trong các vụ án hình sự? Không lẽ bất cứ ai cũng có thể tự do tham gia tố tụng, làm mất sự tôn nghiêm của chốn pháp đình hay sao?
Loại ý kiến này cho rằng nếu như vậy sẽ khó có thể quản lý, kiểm soát diễn biến của phiên tòa, thậm chí còn làm lộ những thông tin điều tra khi luật sư hay người bào chữa tham gia tiếp cận hồ sơ vụ án của CQĐT...
Vẫn biết là phải có quy định chặt chẽ để quản lý, theo dõi những cơ quan, cá nhân tham gia tố tụng trong một vụ án cụ thể, tránh phát sinh những hệ lụy xấu không đáng có. Song, thay vì luật sư phải có đơn xin cấp GCN bào chữa thì nên chăng chỉ yêu cầu họ đến CQĐT đề nghị được tham gia và ký nhận vào sổ đăng ký.
Đây là ý kiến của Bộ trưởng Hà Hùng Cường đối với vấn đề cấp GCN cho luật sư. Ông Cường cũng đề nghị cần phải quy định rõ đầu mối quản lý việc đăng ký này để thuận lợi hơn cho luật sư khi tham gia bào chữa cho bị can, bị cáo, bị hại...
Trong thực tế, nhiều luật sư đã hết sức vất vả trong việc “xin” GCN bào chữa tại CQĐT, do bị gây phiền hà, sách nhiễu. Chính vì thế, từ nhiều năm nay Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã có văn bản gửi Chính phủ, Quốc hội và các cơ quan liên quan kiến nghị bỏ thủ tục cấp GCN, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho luật sư hoạt động nghề nghiệp, nhằm đảm bảo quyền con người của bị can, bị cáo, bị hại... theo tinh thần Hiến pháp 2013, song đến nay chưa thực hiện được.