“Bà đỡ” nông dân - chưa như kỳ vọng
Trong nông nghiệp, nhất là trong mối liên kết “4 nhà”, trong đó nổi bật là doanh nghiệp nông nghiệp nhà nước có một vị trí hết sức quan trọng trong vai trò “bà đỡ” cho nông dân cũng như sản phẩm do họ làm ra. Tuy nhiên theo thống kê, hiện nay cả DN tư nhân lẫn DN nhà nước vẫn chưa đầu tư nhiều vào lĩnh vực này.
Số lượng các doanh nghiệp nông nghiệp nhà nước và doanh nghiệp nông nghiệp
tư nhân còn hết sức khiêm tốn.
Cách đây hơn chục năm, để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, Nhà nước đã ban hành nhiều Luật và nhiều văn bản pháp lý. Đặc biệt trong sự tạo điều kiện này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 210/2013/NĐ-CP về chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, Quyết định 62/2013-QĐ-TTg về hỗ trợ liên kết phát triển cánh đồng mẫu lớn. Được chú ý và ưu ái như vậy, nhưng đến nay, các doanh nghiệp nông nghiệp tư nhân vẫn chưa phát huy được vai trò của mình.
Mặc dù DN tư nhân phát triển rất nhanh trong cả nước nhưng các DN tư nhân nông nghiệp lại tăng rất chậm. Theo thống kê mới nhất, số DN nông, lâm thủy sản là 3.875, chỉ chiếm 1,13% tổng số doanh nghiệp cả nước và thu hút 61 ngàn lao động. Phần lớn DN tư nhân nông nghiệp nông thôn có quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh yếu. Vốn kinh doanh trung bình của một DN nông nghiệp tư nhân tăng chậm, số lượng doanh nghiệp có vốn trên từ 1- 5 tỷ đồng vẫn chiếm trên 37%.
Bên cạnh đó, một khó khăn đang được đưa ra là hiệu quả sản xuất kinh doanh của DN tư nhân còn thấp, số doanh nghiệp thua lỗ có xu hướng tăng. Sự kết với nối thị trường của các doanh nghiệp tư nhân trong nông nghiệp còn kém. Phần lớn các DN thực hiện thu mua nông sản của nông dân thông qua hệ thống các đại lý hay thương lái, ít có các mô hình có liên kết trực tiếp với nông dân.
Mặc dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ được đưa ra, nhưng đầu tư về nông thôn của khối doanh nghiệp này vẫn giảm dần, tỉ lệ doanh nghiệp giảm cả về đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài. Nhiều nguyên nhân cho vấn đề này được đưa ra, nhưng mấu chốt nhất vẫn là điều kiện sản xuất kinh doanh vẫn không thực sự thuận lợi.
Chính vì lý do này mà sau rất nhiều năm đổi mới, được chú ý và tạo điều kiện nhưng DN nông nghiệp tư nhân vẫn chưa phát huy và phát triển được như mong muốn. Thực trạng này đã dẫn đến 4-5 triệu hộ kinh doanh sản xuất nông nghiệp và phi nông nghiệp vẫn muốn ẩn danh, tránh đăng ký thành doanh nghiệp tư nhân. Nhiều doanh nghiệp của loại hình này còn trốn tránh, tìm đến với hình thức hợp tác xã để đăng kí hoạt động cho mình.
Không chỉ DN nông nghiệp tư nhân, theo đánh giá, sau nhiều năm đổi mới và sắp xếp lại, doanh nghiệp nông nghiệp nhà nước vẫn còn nhiều yếu kém về năng lực cạnh tranh. Chất lượng sản phẩm, giá thành sản xuất, công nghệ, phát triển chuỗi ngành hàng, liên kết tác nhân trong chuỗi sản phẩm, hợp tác giữa các doanh nghiệp với nhau… còn nhiều vấn đề phải bàn.
Mô hình tổ chức vẫn còn nhiều bất cập giữa vai trò của tổng công ty, vai trò của Hiệp hội ngành hàng; phân vai giữa Hội đồng quản trị và Ban Giám đốc; giữa nhiệm vụ công ích và kinh doanh. Theo thống kê gần đây cho thấy, vẫn còn khoảng 12,22% doanh nghiệp thua lỗ. Từ sự thua lỗ này đã đi đến kết luận: Các loại hình tổ chức này chưa thực hiện được vai trò chủ đạo trong kinh tế ngành.