Định danh cá nhân

Khi trẻ được cấp mã số định danh cá nhân, sẽ là “giấy chứng nhận” suốt đời.

Mã số định danh cá nhân sẽ theo một người từ khi sinh ra đến lúc mất đi. Chỉ cần tra cứu mã số định danh, cơ quan quản lý sẽ dễ dàng, nhanh chóng nắm bắt chi tiết thông tin về nhân thân của công dân. Mã số định danh cũng tạo điều kiện thuận lợi, giúp người dân giảm tối đa các loại giấy tờ, thủ tục hành chính rườm rà, nhiêu khê hiện có.

Dư luận đánh giá cao và hết sức mong chờ tới thời điểm thực hiện cấp mã số định danh cá nhân, bởi trong số 5.400 thủ tục hành chính hiện hành thì có tới 1.600 thủ tục yêu cầu khai thông tin cá nhân liên quan tới giấy tờ của công dân (chỉ tính riêng cấp xã, phường đã có gần 400 loại tờ khai).

Thống kê chưa đầy đủ của Bộ Tư pháp cho thấy, chi phí tương ứng cho việc sao chụp, chứng thực các loại giấy tờ để thực hiện các thủ tục hành chính này tiêu tốn khoảng 4.780 tỷ đồng/năm. Bộ Tư pháp cũng chỉ ra rằng, nếu thực hiện đơn giản hóa về mặt hành chính, quản lý công dân theo công nghệ số sẽ tiết kiệm được 461 tỷ đồng/năm. Vừa giản tiện được thủ tục hành chính rườm rà, lại tiết kiệm được khoản chi phí không nhỏ cho cả người dân và Nhà nước thì lẽ nào lại không phải là sự kiện đáng mong chờ?

Tuy nhiên, cũng không phải không còn một số ý kiến e ngại việc cơ sở dự liệu quốc gia hiện nay chưa đồng bộ dẫn tới những phát sinh phiền toái không cần thiết khi cấp mã số định danh cá nhân. Chính Phó Cục trưởng Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực Trần Thị Lệ Hoa cũng cho rằng, việc cấp số định danh cá nhân nói chung đang được xã hội rất mong chờ, nhưng cơ sở hạ tầng thông tin chưa đồng bộ, còn lỗ mỗ như hiện nay, nhất là các địa bàn vùng sâu, vùng xa chưa phát triển hạ tầng thì sẽ giải quyết như thế nào để đảm bảo tất cả trẻ em sinh ra từ ngày 1-1-2016 đều được cấp số định danh cá nhân.

Sự lo lắng của bà Hoa cũng như của dư luận không phải là không có cơ sở. Xét về mặt lý thuyết, quản lý công dân bằng công nghệ số cực kỳ tiện lợi, đơn giản, gọn nhẹ, lại hiệu quả. Chỉ cần dùng mã số định danh cá nhân tra cứu trên hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia là có đầy đủ thông tin cần thiết về quê quán, giới tính, năm sinh... của công dân. Song, hiện cơ sở dữ liệu quốc gia chưa đồng bộ nên việc cấp mã số định danh không khỏi gặp khó khăn.

Chính vì thế nên tới 1/1/2016, chỉ làm thí điểm cấp mã số định danh cá nhân trực tuyến tại 4 thành phố trực thuộc Trung ương là Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng và TP HCM. Ở những địa phương còn lại việc cấp mã số định danh cá nhân cho trẻ em mới sinh ra sẽ có độ “trễ” nhất định. Nghĩa là sau khi làm thủ tục khai sinh, cán bộ tư pháp (cấp phường) sẽ có văn bản gửi cơ quan công an để xin cấp số định danh cá nhân và ghi vào giấy khai sinh trước khi trả cho người dân.

Bất cập của hình thức cấp mã số định danh cá nhân nói trên là việc khi đi khai sinh cho con cháu mình, thay vì được nhận giấy khai sinh về ngay thì người dân phải “hoãn” lại, hay “trễ” (từ của Bộ Tư pháp) lại một thời gian mới có thể nhận giấy khai sinh để chờ xin số định danh cá nhân. Chỉ riêng việc cán bộ tư pháp sau khi làm thủ tục khai sinh phải gửi công văn tới cơ quan công an để xin mã số định danh cũng đã thấy lắm nhiêu khê, không thuận tiện. Đó là mới bàn đến sự bất tiện ở vùng đồng bằng, hay các đô thị lớn. Vậy việc cán bộ tư pháp ở các vùng trung du, miền núi phải làm con thoi chạy đi chạy lại vài chục cây số thì độ “trễ” sẽ là bao nhiêu ngày?

Cũng chính vì cơ sở dữ liệu quốc gia chưa đồng bộ nên tới 1/1/2016, chỉ tổ chức làm thí điểm cấp thẻ căn cước công dân tại 16 tỉnh, thành phố trên cả nước. Về nguyên tắc, số của thẻ căn cước công dân chính là mã số định danh, nghĩa là khi công dân xuất trình thẻ căn cước, cán bộ, công chức, viên chức các cơ quan hành chính nhà nước chỉ cần tra cứu vào cơ sở dữ liệu quốc gia là có đầy đủ thông tin cá nhân của họ.

Song, vì hạ tầng cơ sở chưa đồng bộ nên e rằng thẻ căn cước công dân cũng chỉ như một loại hình CMND mới, nghĩa là thay vì xuất trình CMND thì công dân xuất trình thẻ căn cước để thực hiện các giao dịch hành chính. Trong trường hợp này, người dân vẫn phải xuất trình các loại giấy tờ khác kèm theo.

Mặc dù còn những hạn chế nhất định, song việc cấp mã số định danh cá nhân được dư luận đánh giá là bước đột phá về tư duy, không chỉ trong cải cách thủ tục hành chính, mà còn trong hoạt động quản lý nhà nước, tiệm cận tới một xã hội văn minh, hiện đại. Với việc cấp mã số định danh cá nhân, khi thực hiện các dịch vụ công, cán bộ, công chức, viên chức của các cơ quan hành chính nhà nước sẽ không còn “cơ hội” nhũng nhiễu, hạch sách người dân loại giấy tờ này hay giấy tờ khác, gây phiền hà để vòi vĩnh lót tay.

Phàm cái gì mới sẽ còn “ba via” chưa thể “trơn tru” ngay được, vấn đề là quyết tâm của người “vận hành” ra sao mà thôi. Cấp mã số định danh cá nhân cũng vậy, dù chưa kịp thời đồng bộ cơ sở dữ liệu quốc gia để “vừa có bình, vừa có rượu”, song tin rằng trong một tương lai không xa, người dân sẽ được hưởng đầy đủ, trọn vẹn những tiện ích vượt trội của nó.

Lê Anh Đức