Văn nghệ sĩ cần bám sát cuộc sống để sáng tạo (*)

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Đại hội.

Thưa các vị đại biểu, các vị khách quý,

Thưa các đồng chí và các bạn,

Hôm nay, tôi rất vui mừng đến dự Đại hội lần thứ IX Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam - một sự kiện chính trị - văn hoá quan trọng của giới văn học, nghệ thuật nước nhà. Đại hội của chúng ta tổ chức vào những ngày đầu năm mới 2016, trong không khí cả nước đang ra sức thi đua phấn đấu thực hiện tốt nhất các nhiệm vụ chính trị của đất nước, hướng về Đại hội toàn quốc lần thứ XII của Đảng. Thay mặt Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng, tôi nhiệt liệt chào mừng các đại biểu về dự Đại hội, các văn nghệ sĩ lão thành và qua các đồng chí cho tôi gửi lời thăm hỏi chân tình và lời chúc tốt đẹp nhất tới tất cả anh chị em văn nghệ sĩ cả nước. Chúc Đại hội của chúng ta thành công tốt đẹp.

Thưa toàn thể Đại hội,

Chúng ta đều biết, Bản Đề cương văn hoá của Đảng được công bố năm 1943 đã có sức mạnh tập hợp nhiều văn nghệ sĩ yêu nước vào Hội Văn hoá cứu quốc - tổ chức tiền thân của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam ngày nay. Kể từ đó đội ngũ văn nghệ sĩ Việt Nam đã luôn đồng hành cùng với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của nhân dân. Trong sự nghiệp cao cả ấy, văn học, nghệ thuật và đội ngũ văn nghệ sĩ đã trở thành một lực lượng, một sức mạnh to lớn trên mặt trận tư tưởng - văn hoá như Bác Hồ đã khẳng định : "Văn hoá, nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy". Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nhất là trong hai cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc, đội ngũ văn nghệ sĩ đã vượt qua bao khó khăn, thử thách, ra sức lao động sáng tạo, sẵn sàng đến những nơi tuyến đầu của các mặt trận, vào hầm mỏ, nhà máy, gắn bó máu thịt với nhân dân, với bộ đội, làm nên những tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật đặc sắc, cổ vũ tinh thần yêu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng của quân và dân ta. Tên tuổi của nhiều văn nghệ sĩ tiêu biểu được đông đảo công chúng ngưỡng mộ, ngợi ca. Nhiều văn nghệ sĩ - chiến sĩ đã anh dũng hy sinh trên các chiến trường, góp phần tô thắm ngọn cờ vinh quang của Đảng, của Tổ quốc. Biết bao tác phẩm, công trình văn học, âm nhạc, mỹ thuật, sân khấu, điện ảnh, nhiếp ảnh, múa, kiến trúc, văn nghệ dân gian ra đời đã góp phần làm phong phú, rạng rỡ nền văn học, nghệ thuật Việt Nam.

Trong hơn 30 năm đất nước thực hiện công cuộc đổi mới, văn hoá, văn nghệ nước nhà tiếp tục phát triển, đội ngũ văn nghệ sĩ trưởng thành nhanh chóng. Hoạt động văn học, nghệ thuật ngày càng phong phú. Nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật góp phần giáo dục, động viên quần chúng nhân dân bồi đắp lòng yêu nước, nêu cao các giá trị Chân - Thiện - Mỹ, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường cách mạng mà Đảng ta và Bác Hồ đã chọn.

Thưa toàn thể Đại hội,

Trong nhiệm kỳ 5 năm (2010 - 2015), bằng những hoạt động nghệ thuật phong phú, đội ngũ văn nghệ sĩ và Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam đã có những đóng góp đáng kể vào những thành quả quan trọng của đất nước. Lĩnh vực văn học, nghệ thuật đã có nhiều đổi mới và tiến bộ. Các tác phẩm, ấn phẩm văn hoá, văn học, nghệ thuật ngày càng phong phú, đa dạng, tăng đáng kể về số lượng và chất lượng. Quyền tự do sáng tạo của văn nghệ sĩ được tôn trọng, không khí dân chủ được mở rộng. Các hội văn học, nghệ thuật đã tập hợp, đoàn kết, tạo điều kiện, động viên văn nghệ sĩ không ngừng lao động sáng tạo, gắn bó với đời sống nhân dân, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hoạt động sáng tác, nghiên cứu lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật có chuyển biến tích cực. Đấu tranh chống các quan điểm, luận điệu sai trái được coi trọng. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực, trình độ, kiến thức cho văn nghệ sĩ, hội viên, nhất là các tài năng trẻ, văn nghệ sĩ dân tộc thiểu số được quan tâm...

Trong hoàn cảnh còn nhiều khó khăn về điều kiện làm việc, anh chị em văn nghệ sĩ vẫn tận tuỵ với công việc, ngày đêm say mê sáng tạo, miệt mài nghiên cứu, sáng tác. Nhiều tác phẩm ca ngợi, cổ vũ những tấm gương người tốt, việc tốt, những con người năng động, sáng tạo trong lao động, sản xuất kinh doanh và nhiều lĩnh vực đời sống xã hội khác. Cũng có những tác phẩm đã thẳng thắn đấu tranh, phê phán cái xấu, cái ác, những tệ nạn xã hội, sự sai trái về tư tưởng, đạo đức, lối sống; bảo vệ những giá trị đạo đức, nhân văn. Bên cạnh việc sáng tác, nhiều công trình nghiên cứu lý luận, phê bình, dịch thuật đã ra đời nhằm tổng kết những giá trị văn học, nghệ thuật, giới thiệu những tinh hoa văn hoá thế giới; khẳng định những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc.

Đội ngũ văn nghệ sĩ và những người hoạt động trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật của cả nước hiện có hơn 4 vạn người, có mặt và hoạt động trên mọi vùng miền của đất nước; văn nghệ sĩ là người thuộc các dân tộc thiểu số tăng lên cả về số lượng và chất lượng. Đề tài sáng tạo của anh chị em văn nghệ sĩ là chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, chiến tranh cách mạng, sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế. Hình tượng nghệ thuật trong rất nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật là đất nước và con người Việt Nam, bản sắc văn hoá Việt Nam.

Với sự hình thành hệ thống tổ chức Hội từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố theo hai cấp, văn học, nghệ thuật nước ta đã có hệ thống thống nhất, hợp lý, ổn định. Từ cuối năm 2014 và cả năm 2015, 10 hội văn học, nghệ thuật chuyên ngành Trung ương đã tổ chức thành công đại hội nhiệm kỳ 2015 - 2020. Hoạt động của nhiều hội văn học, nghệ thuật được đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả.

Với những thành tích đó, Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, các Hội Văn học nghệ thuật địa phương đã được Đảng và Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu cao quý. Hàng trăm văn nghệ sĩ trong cả nước đã được tặng giải thưởng Nhà nước, giải thưởng Hồ Chí Minh, được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú, Nghệ nhân dân gian, Nghệ nhân ưu tú. Nhân dịp này, một lần nữa, thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, tôi nhiệt liệt chúc mừng, biểu dương và cảm ơn những đóng góp, cống hiến to lớn đối với đất nước của đội ngũ văn nghệ sĩ nước nhà, của Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam.

Tuy nhiên, chúng ta cũng cần thẳng thắn thừa nhận rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, lĩnh vực văn học, nghệ thuật và đội ngũ văn nghệ sĩ nước ta còn một số hạn chế cần khắc phục. Đó là : còn ít những tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, phản ánh sinh động, sâu sắc hiện thực đất nước trong các thời kỳ lịch sử trước đây và thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế hiện nay. Nhìn chung, công tác lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật còn thụ động, thiếu tính chiến đấu, tính định hướng. Quản lý lĩnh vực văn hoá, văn học, nghệ thuật hiệu quả chưa cao. Công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán bộ ở Liên hiệp hội và các hội văn học nghệ thuật chuyên ngành ở Trung ương còn nhiều bất cập. Một số văn nghệ sĩ chưa nêu cao trách nhiệm công dân, bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp; ít bám sâu, bám chắc vào thực tế đời sống xã hội, nhất là những địa bàn, những lĩnh vực mũi nhọn, vùng biên cương, hải đảo, vùng đồng bào các dân tộc để phản ánh và khám phá hiện thực.

Thưa toàn thể Đại hội,

Hiện nay, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đang đẩy mạnh toàn diện và đồng bộ sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa hội nhập quốc tế, thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Bên cạnh những thuận lợi cơ bản do thành tựu của công cuộc đổi mới 30 năm qua mang lại, đất nước ta cũng đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Tình hình đó đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, hơn bao giờ hết, cần phải đoàn kết chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, phát huy cao độ truyền thống yêu nước và cách mạng, tận dụng thời cơ, thuận lợi, nỗ lực phấn đấu vượt qua mọi khó khăn, thử thách, để đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững.

Các tổ chức văn học nghệ thuật, đội ngũ văn nghệ sĩ cả nước, đặc biệt là Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam cần căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ của mình, nỗ lực phấn đấu, có nhiều đóng góp to lớn hơn nữa cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc.

Tôi cơ bản đồng tình với những phương hướng, mục tiêu, giải pháp của Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam đề ra cho nhiệm kỳ IX (2016 - 2021) như đã nêu trong Báo cáo trình Đại hội, đồng thời, nhấn mạnh, lưu ý thêm một số vấn đề sau :

Một là, Liên hiệp các Hội văn học nghệ thuật Việt Nam cần chủ động, tích cực hơn nữa trong việc triển khai thực hiện thắng lợi Nghị quyết 33 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI về "xây dựng và phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước", đặt nhiệm vụ xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống và nhân cách. Thực hiện tốt hơn nữa Nghị quyết 23 của Bộ Chính trị khoá X về "xây dựng và phát triển văn học nghệ thuật trong thời kỳ mới". Đồng thời, cần chủ động phối hợp với các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương, kịp thời triển khai quán triệt và tổ chức thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, trước hết là những quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách liên quan trực tiếp đến lĩnh vực văn học, nghệ thuật. Hơn lúc nào hết, văn học, nghệ thuật nước nhà phải đóng góp nhiều hơn nữa cho công tác tư tưởng, văn hoá của Đảng, góp phần thực hiện có hiệu quả cao nhất các nhiệm vụ to lớn, nặng nề của đất nước trong thời kỳ mới.

Hai là, văn học, nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm, tuân theo quy luật của tình cảm, của trái tim. Mỗi tác phẩm văn học, nghệ thuật thực sự có giá trị, phải có sức lay động công chúng, độc giả bằng trách nhiệm, tấm lòng, trái tim của người nghệ sĩ. Công chúng, bạn đọc mong muốn có nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật phản ánh chân thực, sâu sắc cuộc sống, con người, đất nước Việt Nam, khẳng định những giá trị to lớn, những điều tốt đẹp, nhân văn, đấu tranh không khoan nhượng với cái ác, cái xấu trong xã hội; phấn đấu làm cho mỗi tác phẩm văn học, nghệ thuật thật sự có giá trị về nội dung và nghệ thuật, phục vụ đất nước và nhân dân.

Mỗi văn nghệ sĩ cần bám sát hiện thực cuộc sống để sáng tạo, làm sao cho mỗi tác phẩm của mình phản ánh chân thực cuộc sống, làm cho người đọc sau khi gấp sách lại đều cảm thấy mạch đời đập dưới bìa sách đóng như mạch máu đập dưới làn da. Trong thời kỳ phát triển mới của đất nước, những sáng tác văn học, nghệ thuật cần góp phần bồi đắp, nâng cao tư tưởng, tâm hồn, nhân cách, đạo đức, lối sống của người Việt Nam; khơi dậy ở mỗi con người lòng tự hào dân tộc; lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, niềm tin vào lý tưởng và đường lối của Đảng. Các hoạt động văn học, nghệ thuật mang đến cho nhân dân những tình cảm và tiếng nói nhân nghĩa, tri âm, động viên, cổ vũ con người tự hào và phát huy truyền thống anh hùng của dân tộc, cùng nhau hướng tới mục đích chung, xây dựng đất nước ngày càng tươi đẹp.

Ba là, Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam cần phấn đấu để thực sự là mái nhà chung cho các hội văn học, nghệ thuật cả nước, thực sự là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong sự nghiệp xây dựng đội ngũ văn nghệ sĩ Việt Nam; là nơi tập hợp, động viên đội ngũ văn nghệ sĩ cả nước sáng tạo, nghiên cứu, phê bình, định hướng thẩm mỹ và năng lực thụ hưởng văn hoá cho công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Cần đổi mới toàn diện, hiệu quả hơn nữa tổ chức và hoạt động của Hội để tạo bằng được môi trường văn hoá, sáng tạo lành mạnh, thuận lợi ngay trong các hội từ Trung ương đến địa phương.

Hiện nay, trên mặt trận tư tưởng, văn hoá, văn nghệ, các thế lực thù địch và các phần tử cơ hội chính trị đang tìm mọi cách để chống phá ta, thực hiện âm mưu "diễn biến hoà bình", chia rẽ, lôi kéo một bộ phận trí thức, văn nghệ sĩ, báo chí đi ngược lại con đường cách mạng; thậm chí thành lập một số tổ chức, hội đoàn bất hợp pháp, gây lo lắng, bức xúc trong giới văn nghệ sĩ và cả xã hội. Tôi đề nghị Liên hiệp các hội văn học, nghệ thuật Việt Nam cần nhận rõ nguy cơ này để vừa xây dựng tổ chức hội vững mạnh, vừa quan tâm giáo dục hội viên và toàn thể văn nghệ sĩ trau dồi bản lĩnh, phẩm chất, năng lực, không ngả nghiêng, dao động, không bị lôi kéo trước cái xấu, cái sai trái; cảnh giác trước mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch.

Chú trọng hơn nữa công tác giáo dục chính trị tư tưởng, tiếp tục kiên trì, kiên quyết thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khoá XI về xây dựng Đảng gắn với việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, xây dựng đội ngũ văn nghệ sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đức, có tài, sáng tạo những tác phẩm văn học, nghệ thuật có nội dung tư tưởng sâu sắc, nghệ thuật phong phú, hấp dẫn.

Các cấp uỷ đảng, chính quyền cần quan tâm sâu sắc, tập trung tháo gỡ các khó khăn, các bất cập về cơ chế, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của Liên hiệp hội, các hội chuyên ngành và của anh chị em văn nghệ sĩ.

Thưa các đồng chí,

Những ngày này, toàn Đảng ta chuẩn bị tiến hành Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng. Để góp phần vào thành công của Đại hội, đề nghị Liên hiệp hội và các hội văn học, nghệ thuật từ Trung ương đến các tỉnh, thành phố cần nắm vững yêu cầu, tư tưởng chỉ đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đại hội, có kế hoạch tuyên truyền sâu rộng sự kiện chính trị quan trọng này, học tập và nắm vững những tư tưởng, quyết sách mới được thông qua tại Đại hội để vận dụng vào hoạt động sáng tạo của mình, góp phần tạo nên sự đồng thuận, thống nhất cao trong toàn xã hội vì sự nghiệp xây dựng một nước Việt Nam "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".

Tôi tin tưởng rằng, với truyền thống tốt đẹp và những kinh nghiệm phong phú đã tích luỹ được, đội ngũ văn nghệ sĩ cả nước sẽ hoàn thành sứ mệnh cao cả là người nghệ sĩ - chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, văn hoá của Đảng. Sau Đại hội lần thứ IX của Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, tổ chức và hoạt động của Liên hiệp hội, các hội thành viên ngày càng vững mạnh, khởi sắc, hiệu quả; đội ngũ văn nghệ sĩ nước nhà có thêm nhiều tiến bộ và thành công.

Nhân dịp đầu năm mới 2016 và chuẩn bị đón tết cổ truyền của dân tộc - Xuân Bính Thân, tôi xin chúc các vị đại biểu và các đồng chí mạnh khoẻ, hạnh phúc và thắng lợi.

Trân trọng cảm ơn.

___________

(*) Tiêu đề do Tòa soạn đặt