Khiếu kiện đất đai và cách giải quyết

Khiếu kiện về đất đai chiếm tỷ lệ cao.

Thiếu công khai khi thực thi

Đất đai là tài sản của quốc gia. Nhà nước có quyền thu hồi. Nhưng chính sách đền bù thiệt hại cho dân còn nhiều bất cập. Cùng một khu đất nhưng chủ đầu tư, dự án đầu tư khác nhau thì giá đền bù khác nhau. Đất sát mặt đường thì được đền bù cao hơn đất nằm sâu trong ngõ... Một thời gian dài của thời kỳ bao cấp, Nhà nước bỏ bê việc quản lý đất đai. Nhiều giao dịch về đất đai trong dân đều thiếu cơ sở pháp lý đảm bảo. Nhiều trường hơp đất không có giấy tờ hợp lệ nhưng không có tranh chấp, chủ đất đã sử dụng ổn định hàng chục năm nhưng không được đền bù…

Việc thực thi luật vẫn còn thiếu công khai, minh bạch. Có những trường hợp người dân qua thông tin đại chúng mới biết đất đai nơi sinh sống, canh tác qua nhiều đời, nay bị Nhà nước thu hồi để làm dự án này nọ. Luật pháp hiện hành của nước ta có nhiều điều quy định người dân có quyền tham gia giám sát việc quản lý và sử dụng đất đai của chính quyền, nhưng những điều luật này chưa đi vào cuộc sống một phần là do chính quyền nhiều nơi chưa công khai cho dân biết và chưa tạo điều kiện cho dân thực hiện quyền làm chủ của dân.

Cần sử dụng quyền đúng pháp luật

Đối thoại với dân, bình tĩnh lắng nghe dân nói, sẵn sàng tiếp dân khi dân có yêu cầu là biện pháp tối thiểu của việc giải tỏa oan ức của dân. Nhưng có những nơi chính quyền địa phương chưa nghiêm chỉnh thực hiện quy định của Chính phủ về tiếp dân, không dám đối thoại với dân, mà chỉ tổ chức những buổi độc thoại. Tình trạng khiếu kiện đông người, dài ngày và vượt cấp ngày càng nhiều chính là do sự lạm dụng quyền lực, nặng dùng cưỡng chế gây nên.

Nhà nước Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Quyền giám sát của dân đối với hoạt động quản lý của nhà nước đã được nêu trong các Hiến pháp và trong tất cả các đạo luật. Nhưng việc thực thi quyền làm chủ của dân trong đời sống hàng ngày còn quá mờ nhạt một phần là do người dân không ít nơi chưa hiểu và chưa biết cách thực hiện quyền của mình.

Đi tìm giải pháp

Để hạn chế, giải quyết dứt điểm khiếu kiện đất đai, xin kiến nghị áp dụng một số vấn đề sau:

- Giáo dục sâu rộng, thường xuyên cho dân hiểu và biết cách sử dụng quyền giám sát quản lý vá sử dụng đất đai. Cần huy động đông đảo Luật gia, Luật sư, những người hiểu biết sâu rộng về Luật Đất đai tham gia công tác này. Có thể biên soạn những tài liệu ngắn gọn, dễ hiểu và quyền giám sát quản lý và sử dụng đất đai cung cấp miễn phí cho dân. Tăng cường thời lượng hướng dẫn cho dân biết về quyền này trên các phương tiện thông tin đại chúng.

- Chính phủ có thể ban hành một chỉ thị đặc biệt quy định chính quyền tạo điều kiện thuận lợi cho dân trong thực hiện quyền giám sát như công khai minh bạch quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, cung cấp thông tin theo yêu cầu của dân, đối thoại trong áp giá đền bù thiệt hại, cấp đất tái định cư v.v…kèm theo quy định về cơ chế kiểm tra và chế tài xử lý các nơi không thi hành chỉ thị này.

- Mặt trận Tổ quốc các cấp cần coi việc nâng cao trình độ hiểu biết và cách thức giám sát việc quản lý và sử dụng đất đai là trọng tâm công tác của Mặt trận. Mặt trận Tổ quốc các cấp chủ động tranh thủ sự lãnh đạo của cấp ủy và chính quyền địa phương trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho dân trong thực hiện quyền của họ, lãnh đạo tiến hành các cuộc đối thoại cởi mở, thẳng thắn, dân chủ, phân rõ đúng sai một cách thấu tình đạt lý và đạt được sự đồng thuận cao trong khắc phục tồn tại và phát huy ưu điểm.

Đã có nhiều thực tế chứng minh cho thấy nhiều công trình đầu tư công được dân giám sát thì chất lượng tốt hơn hẳn, giá thành lại rẻ hơn.

Giải quyết khiếu kiện về đất đai tuy phức tạp, nhưng có thể giải quyết được, đòi hỏi phải kiên trì và bấm đúng yếu huyệt của nó.

Luật sư Lê Đức Tiết