Khu công nghiệp Tằng Loỏng: Vi phạm, khắc phục, lại vi phạm
Không quy hoạch tổng thể, không đánh giá tác động môi trường, thậm chí không có hệ thống thu gom để xử lý nước thải, chất thải… là thực trạng nhức nhối tồn tại ở Khu công nghiệp (KCN) Tằng Loỏng (thị trấn Tằng Loỏng, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai) từ hàng chục năm qua.
KCN Tằng Loỏng sai phạm nghiêm trọng về công tác bảo vệ môi trường.
Rùng mình ô nhiễm
Đến gần KCN Tằng Loỏng, hình ảnh khiến ai cũng phải rùng mình đó là ống khói khổng lồ phun trào những cột khói đen xám xịt ra bầu trời khiến khu vực xung quanh trở nên ngộp thở. Đáng chú ý, tại các nhà máy sản xuất phốt pho, trên ống khói có cả cột lửa cháy ngùn ngụt suốt ngày đêm và lớp bụi tuôn trào dày đặc. Vào KCN này, chúng tôi như lạc vào “xứ sở” ô nhiễm với bầu không khí nóng hầm hập như lò “hun”. Toàn bộ khu vực KCN và vùng rộng lớn xung quanh KCN bốc lên một mùi hóa chất hỗn tạp hôi thối nồng nặc đến buốt óc. Hàng trăm xe tải lớn nhỏ chạy ầm ầm ra vào KCN gây nên các cơn bão bụi mù mịt.
Sát KCN Tằng Loỏng là cảnh tượng hàng trăm nhà dân đóng cửa im lìm như những căn nhà hoang. Xung quanh, vườn tược cây cối, hoa màu cũng héo úa, tiêu điều. Tất cả các loại nước thải của KCN dù đã được xử lý hay chưa xử lý đều xả trực tiếp ra các con suối và hệ thống kênh mương thôn Khe Chom (thị trấn Tằng Loỏng) và các khu vực lân cận gây ô nhiễm môi trường nặng nề. Những con suối xung quanh KCN nước có một màu xanh đục bốc mùi hóa chất nồng nặc. Chỉ đứng khảo sát ít phút ở khu vực này, chúng tôi đã cảm thấy váng đầu, khó thở và ho sặc sụa, vậy mà hơn 10 năm qua, hàng nghìn hộ dân nơi đây vẫn phải âm thầm chịu đựng.
Người dân địa phương phản ánh, do dòng suối nhiễm hóa chất quá nặng, trâu bò, gia súc uống nước suối sau đó cứ chết dần, chết mòn. Người dân không dám sử dụng nước suối vì cứ rửa chân tay là mẩn ngứa và dị ứng khắp người. Do quá ô nhiễm nên việc sản xuất nông nghiệp của người dân các khu vực xung quanh KCN bị đình trệ. Bức xúc, người dân liên tục kiến nghị với KCN, với các ngành chức năng yêu cầu giải quyết vấn nạn ô nhiễm môi trường và những thiệt hại do KCN gây ra, nhưng KCN chưa lần nào bồi thường cho dân. Do không thể canh tác nên người dân phải đi làm thuê khắp nơi để kiếm sống.
Theo thống kê, xung quanh KCN có hơn 1.000 hộ dân bị ảnh hưởng trực tiếp bởi KCN. Vừa qua, có gần 70 hộ bị ảnh hưởng nặng nề nhất đã di dời ra khỏi khu vực ô nhiễm và nguy hiểm. Tuy nhiên, nơi tái định cư mới vẫn nằm trong phạm vi ảnh hưởng của KCN Tằng Loỏng nên người dân vẫn lo lắng.
Sai phạm chồng chất
KCN Tằng Loỏng là khu công nghiệp tuyển khoáng, luyện kim, hóa chất duy nhất ở nước ta được triển khai đầu tư từ những năm 80 của thế kỷ trước. Hiện, KCN Tằng Loỏng có tổng diện tích mặt bằng là 1.100 ha với 28 nhà máy, xí nghiệp đăng ký đầu tư. Tại đây tập trung các dự án lớn đang hoạt động như: Nhà máy tuyển quặng Apatit công suất 950.000 tấn/năm; Nhà máy luyện đồng công suất 10.000 tấn/năm; 5 nhà máy sản xuất phốt pho vàng công suất hiện tại 44.000 tấn/năm; nhà máy sản xuất phân bón NPK công suất 30.000 tấn/năm…
Nói về thực trạng môi trường ở KCN Tằng Loỏng, theo đại diện Sở TN&MT tỉnh Lào Cai, hiện nay, KCN Tằng Loỏng là điểm nóng về môi trường tại tỉnh Lào Cai. Lượng chất thải rắn, chất thải nguy hại phát sinh tại KCN có xu hướng ngày càng gia tăng với mức độ khá cao.
Nguyên nhân gây ra những hệ lụy về môi trường theo Sở TM&MT tỉnh Lào Cai xác định là do những năm đầu của thế kỷ 20, tỉnh Lào Cai đã có nhiều cơ chế, chính sách thu hút các nhà đầu tư vào đầu tư sản xuất kinh doanh tại Lào Cai. Theo đó hàng loạt các dự án được đầu tư xây dựng tại KCN Tằng Loỏng với thiết bị, công nghệ sản xuất cũng như công nghệ xử lý môi trường của Trung Quốc tương đối lạc hậu.
Theo quy hoạch được duyệt, tất cả các KCN phải có khu vực phân loại và trung chuyển chất thải rắn. Tuy nhiên KCN Tằng Loỏng chưa triển khai hạng mục này. Điều này đã khiến cho công tác quản lý chất thải rắn ở các cơ sở gặp không ít khó khăn.
Trên thực tế, từ năm 2012 đến nay, nhiều doanh nghiệp đã bị xử lý vi phạm hành chính về môi trường…với số tiền phạt lên tới nhiều tỷ đồng. Riêng năm 2014, Tổng cục Môi trường (Bộ TN&MT) đã tiến hành kiểm tra và ra Quyết định xử phạt Vi phạm hành chính về môi trường đối với 8 đơn vị: Nhà máy Luyện đồng Lào Cai: 243 triệu đồng, Nhà máy Thép Việt Trung 200 triệu đồng, Xưởng sản xuất Bao bì 307 triệu đồng, Nhà máy Phốt pho số 4 của Công ty CP Hóa chất Đức Giang là 22 triệu đồng, Nhà máy DCP của Công ty Hóa chất Phúc Lâm là 219 triệu đồng; Nhà máy phốt pho số 3 của Công ty TNHH Đông Nam Á là 89 triệu đồng; Nhà máy hóa chất và phân bón của Công ty Hóa chất Đức Giang là 260 triệu đồng, nhà máy tuyển apatit Tằng Loỏng là 80 triệu đồng.
Theo tìm hiểu chúng tôi được biết, “điệp khúc” doanh nghiệp vi phạm, phạt, khắc phục rồi lại vi phạm, lại phạt, lại khắc phục… thường xuyên diễn ra. Việc kiểm tra, xử phạt các doanh nghiệp vi phạm về môi trường tại KCN này như “bắt cóc bỏ đĩa”. Được biết, trước thực trạng ô nhiễm môi trường do KCN Tằng Loỏng ngày càng nghiêm trọng, UBND tỉnh Lào Cai đã duyệt đề án bảo vệ môi trường đối với KCN này, nhưng đề án vẫn đang nằm trên… giấy. Còn hàng nghìn hộ dân thị trấn Tằng Loỏng vẫn phải oằn mình gánh hậu quả của ô nhiễm môi trường.