Trưng bày bảo vật quốc gia: Bảo tàng lúng túng
Vạc đồng Cẩm Thủy được đánh giá còn nguyên vẹn và lớn nhất Việt Nam tính tới thời điểm này. Với những giá trị đặc biệt của cổ vật, cuối năm 2013, Chính phủ chính thức công nhận vạc đồng Cẩm Thủy là bảo vật quốc gia. Vậy nhưng, Bảo tàng Thanh Hoá hiện đang lúng túng, không tìm ra nơi trưng bày nên phải xếp bảo vật vào nhà kho.
Bảo vật vạc đồng đang phải xếp trong nhà kho tại Thanh Hoá.
Chiếc vạc đặc biệt
Căn cứ tài liệu lịch sử được lưu giữ tại Bảo tàng Thanh Hoá cho thấy: Vào đầu những năm 80 thế kỷ trước, trong khi Ban chỉ huy quân sự thị xã Thanh Hoá đang tiến hành đào đắp một công trình tại khu vực ngã ba Đình Hương, phường Hàm Rồng thì phát hiện chiếc vạc khổng lồ, không rõ niên đại nhưng còn nguyên vẹn. Hiện vật này được Ban chỉ huy quân sự thị xã Thanh Hóa lưu giữ tại nhiệm sở khoảng 20 năm. Đến tháng 8/2002, chiếc vạc được bàn giao cho Bảo tàng Thanh Hóa quản lý.
Về trọng lượng, vạc đồng nặng trên 1 tấn, dáng hình trụ, cao 79,8 cm, đường kính miệng 134,4 cm, đường kính đáy 115cm. Miệng vạc loe rộng hơn so với phần đáy với chiều thẳng vát, đáy vạc lồi. Ở miệng vạc đồng có gắn 6 quai hình chữ U, trang trí kiểu vặn thừng, nằm cân đối và cách đều nhau.
Trong thành miệng tạo gờ, giữa tai quai trang trí các chấm tròn nổi tạo thành bông hoa 5 cánh bao gồm nhụy và cánh hoa gần giống kiểu hoa chanh. Giữa các quai được trang trí hoa lá hình dây gồm 4 cụm cân xứng. Trên miệng vạc còn có hai dòng minh văn chữ Hán đối xứng nhau, mỗi dòng gồm 11 chữ, nét chữ nổi đậm, rõ ràng. Hai dòng Hán tự nói trên khắc ghi niên đại, chủ nhân cho đúc vạc đồng.
Phần ngoài, sát dưới thành miệng vạc trang trí một băng hoa văn hình hoa chanh xen kẽ vân mây và được giới hạn bởi hai đường gờ nổi chạy quanh.
Thân với miệng và đáy vạc được ngăn cách bởi đường gờ nổi đậm, hình sống trâu, hai bên có hai đường gờ nổi nhỏ chạy quanh… tạo thành kiểu bổ ô dọc, 6 ô. Sát đáy vạc có một đường gờ nổi chạy quanh, trong đó một bên sát đường gờ đối diện phần quai xuống đáy có hình một lỗ lõm tròn…
Toàn thân vạc được phủ một lớp patin màu xanh rỉ đồng. Căn cứ vào hai dòng Hán tự, các nhà khảo cổ xác nhận: Khi đương giữ chức Thống lĩnh quan khâm sai huyện Cẩm Thủy (Thanh Hoá), Phạm Ngô Cầu đã lệnh cho đúc vạc vào ngày 28-11 âm lịch, năm Nhâm Thân 1752.
Cổ vật là minh chứng sống động, khẳng định kỹ nghệ đúc đồng của cha ông ta đạt đến trình độ hoàn mỹ.
Thiếu chỗ trưng bày
Từ những giá trị đặc biệt của di sản may mắn được khai quật cách đây gần 40 năm. Nhưng, kể từ khi phát hiện tới ngày được công nhận là bảo vật quốc gia và tới thời điểm hiện tại, vạc đồng Cẩm Thuỷ vẫn chưa được trưng bày để đông đảo du khách trong, ngoài nước tới chiêm ngưỡng là điều đáng tiếc.
Liên quan đến bảo vật vạc đồng, bà Nguyễn Thị Hiền - PGĐ phụ trách Bảo tàng Thanh Hoá cho biết: Tính tới thời điểm này, vạc đồng Cẩm Thủy cùng với kiếm ngắn Núi Nưa và trống đồng Cẩm Giang I là 3 hiện vật của Thanh Hóa được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận là bảo vật quốc gia đợt 2 vào cuối năm 2013. Hai bảo vật trống đồng và kiếm ngắn đang được trưng bày ở vị trí trang trọng.
Riêng về bảo vật vạc đồng, do kích cỡ quá lớn, ước chừng vạc nặng khoảng hơn một tấn nên bảo tàng chưa sắp xếp được vị trí vậy nên đang phải để dưới kho. “Cái hè để vạc đồng là của nhà kho chứ không phải chúng tôi bỏ mặc, hay vứt lăn lóc.
Bảo tàng Thanh Hoá vẫn định kỳ mời đơn vị chuyên môn đến thực hiện quy trình chăm sóc, bảo quản bảo vật. Sau đó dùng nilon quấn lại, khi nào có khách tới thì mở ra. Hơn thế, Bảo tàng Thanh Hoá đã cố gắng tận dụng phát huy hết công năng của Trường dòng thời Pháp thuộc chứ chưa có bảo tàng đúng theo quy chuẩn. Phòng trưng bày chỉ rộng khoảng 200m2, cửa lại rất hẹp không thể đưa chiếc vạc vào bên trong được”- bà Hiền nói.
Cũng theo bà Hiền thì để có thể trưng bày được bảo vật vạc đồng thì cần phải có nhà mái che. Bà Hiền nói: “UBND tỉnh Thanh Hoá đã có thông báo đang thực hiện dự án xây dựng bảo tàng mới tại phường Đông Hương. Nên khi bảo tàng mới chính thức được đưa vào khai thác thì sẽ quy hoạch vị trí cho những bảo vật đặc biệt này”.
Thực tế, khi những cổ vật đã được công nhận là bảo vật quốc gia thì cần phải được trưng bày để phát huy giá trị. Trao đổi với phóng viên báo Đại Đoàn kết, ông Phạm Đăng Quyền - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hoá cho biết: Về việc này, Sở VHTT&DL cần có văn bản kiến nghị, đề xuất cụ thể, khi đó tỉnh sẽ xem xét và ra quyết định.