Thiếu máu não cấp gây đột quỵ
Đột quỵ hay còn gọi là chứng tai biến mạch máu não, làm tổn thương một phần não xảy ra đột ngột do mạch máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc vỡ. Máu mang oxy và chất dinh dưỡng lên nuôi não. Khi thiếu máu nuôi, não sẽ ngưng hoạt động rồi chết đi trong vài giây đến vài phút…
Ảnh minh họa.
TS. Vũ Đăng Lưu - Phó trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh (BV Bạch Mai) cho biết: “Đột quỵ não bao gồm chảy máu não và nhồi máu não. Trong đó nhồi máu não chiếm từ 80-85% các trường hợp. Bệnh lý thường gặp ở người trên 40 tuổi, phổ biến nhất là những người có tiền sử bệnh lý tiểu đường, tim mạch, huyết áp, hay tăng cholesterol máu, hút thuốc lá...
Ở các nước phát triển, đột quỵ não là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế và là nguyên nhân đứng hàng thứ ba gây tử vong, sau bệnh tim mạch và ung thư. Tỷ lệ đột quỵ não được dự báo sẽ tăng lên nhanh chóng và sẽ đạt 1,2 triệu người mắc mới mỗi năm vào năm 2025. Tại Việt Nam, cùng với mức sống của người dân ngày càng được cải thiện, lối sống thay đổi theo hướng giảm vận động, tuổi thọ tăng thì nguy cơ xuất hiện các bệnh lý đột quỵ não, đặc biệt là nhồi máu não cũng gia tăng.
Cũng theo TS Lưu, các dấu hiệu nhận biết đột quỵ bao gồm: Nói ngọng, liệt mặt (méo miệng), liệt nửa người, đau đầu đột ngột, chóng mặt, mất thị lực đột ngột… Nếu thấy người bệnh có những dấu hiệu này thì lập tức gọi cấp cứu 115 để đưa người bệnh đến bệnh viện.
Thời gian vàng để xử trí hiệu quả bệnh đột quỵ là trong vòng 3 tiếng. Lý do phải đưa người bệnh vào viện ngay vì, khi não người bệnh bị thiếu máu, thiếu oxy, hoặc bị chảy máu thì sẽ bị hoại tử chết đi rất nhanh. Để càng lâu thì phần não bị chết càng lớn, không thể chữa trị phục hồi lại được.
Do đó, phải đưa người bệnh vào viện càng nhanh càng tốt để có thể cứu sống kịp thời các phần não chưa chết nhưng đang bị thiếu máu nuôi, đang bị sưng hoặc bị chèn ép. Nếu người bệnh mắc đột quỵ không được đưa đến bệnh viện kịp thời có thể để lại di chứng kéo dài như: hôn mê, liệt nửa người, rối loạn ý thức, rối loạn nuốt, mất ngôn ngữ không thể tự ăn uống, sinh hoạt cá nhân được… mà phải đòi hỏi người trợ giúp lâu dài.
“Tuyệt đối không tự ý điều trị cho người bệnh dù chỉ là bấm huyệt, châm cứu hay đánh gió vì những tác động này vô tình có thể làm cho tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn. Cũng không tự ý dùng thuốc huyết áp. Chỉ dùng thuốc hạ huyết áp khi huyết áp > 180/100mmHg (không dùng thuốc hạ huyết áp dạng nhỏ dưới lưỡi)” - TS Lưu nhấn mạnh.
“Có thể xử trí cấp cứu như dùng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch trong 4,5 giờ đầu. Nếu bệnh nhân có tắc các động mạch não lớn có thể lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học qua đường động mạch trong 6 giờ đầu, TS. Mai Duy Tôn- khoa Cấp cứu (BV Bạch Mai) cho biết.
Phương pháp điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết qua đường tĩnh mạch được thế giới nghiên cứu và công nhận là có hiệu quả từ năm 1995, áp dụng lần đầu tại Việt Nam năm 2007 và tại BV Bạch Mai từ năm 2009.
Tuy nhiên “cửa sổ điều trị” ngắn nên chỉ áp dụng cho các bệnh nhân đến viện sớm trong vòng 4,5 tiếng đầu sau khởi phát do tắc các mạch máu vừa và nhỏ. Về phương pháp điều trị can thiệp qua đường động mạch để lấy huyết khối bằng các dụng cụ cơ học, theo TS. Vũ Đăng Lưu, đây là kỹ thuật hiện đại có tỷ lệ tái thông cao với cửa sổ điều trị mở rộng thành 6 tiếng với vòng tuần hoàn trước và 12 tiếng với vòng tuần hoàn sau.
Có nhiều loại dụng cụ lấy huyết khối cơ học mà gần đây nhất là sự ra đời stent Solitaire vào năm 2010. Cho đến nay, lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học dạng stent đã được triển khai trong rất nhiều các nghiên cứu - thử nghiệm tại các trung tâm lớn trên thế giới với hiệu quả rõ rệt và được đưa vào qui trình khuyến cáo sử dụng tại các nước phát triển.
Ở Việt Nam, kỹ thuật này được áp dụng đầu tiên tại BV Bạch Mai tháng 5-2012 tại Khoa Chẩn đoán hình ảnh và được báo cáo lần đầu qua 2 ca lâm sàng”. Tuy nhiên, hạn chế chính của dùng thuốc rtPA đường tĩnh mạch là khoảng thời gian được chỉ định rất hẹp, nguy cơ chảy máu não và chảy máu toàn thân, và tái thông khi tắc mạch lớn chỉ đạt từ 13 đến 50%.
Các dụng cụ lấy huyết khối dạng Stent hay hút huyết khối đã phát triển làm gia tăng số bệnh nhân được điều trị bằng can thiệp nội mạch. Theo GS.TS Nguyễn Minh Thông, kỹ thuật tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch đã được BV Bạch Mai hỗ trợ, triển khai ở nhiều bệnh viện tuyến tỉnh như: BV Hà Nam, Ninh Bình, Phú Thọ, Tuyên Quang, Quảng Ninh…
Riêng kỹ thuật lấy huyết khối cơ học đường động mạch có thể thực hiện tại BV Bạch Mai, BV 108...