Ai về Ninh Xá…

Người nông dân đó là anh Nguyễn Văn Hạnh - biệt danh “Hạnh sen”. Giữa tháng 7, trời oi nồng, chúng tôi tìm về Ninh Xá. Từ trung tâm Hà Nội đến đầm sen nhà anh Hạnh gần 20km. Chúng tôi chạy xe máy qua quốc lộ 1A cũ, rẽ vào ngã ba Ngũ Hiệp rồi theo đường Đông Mỹ. Đọc đường đi, để cho chắc, hỏi chùa Ninh Xá hoặc nhà anh “Hạnh sen” sẽ được người dân địa phương tận tình chỉ đường.

Vùng đất văn hóa

Có thể bây giờ, nhiều người về Ninh Xá mải mê với đầm sen độc đáo mà quên, mà lướt qua những giá trị văn hóa trầm tích. Vậy thì xin dừng lại chút ít trước khi đi ngắm 12 loài sen tuyệt sắc đang tỏa hương vấn vít khắp chùa làng Ninh Xá để hiểu hơn về một mảnh đất có nhiều điều cần khám phá.

Làng Ninh Xá xưa đã nổi tiếng lắm rồi. Nổi tiếng bởi câu chuyện hai nàng công chúa sinh đôi của Lý Thánh Tông (1054-1072) là Lý Từ Thục và Lý Từ Huy, đều chọn đất này tạ thế, sau trọn một kiếp tu. Dừng chân ở chùa Ninh Xá, chuyện trò với những người dân quanh đây, chúng tôi được biết, hồi đầu năm nay, người làng Ninh Xá đã tu bổ và xây mới lăng của hai bà trên cánh đồng của làng. Đó là Lăng Liên Hoa mà hai bà khi về già đã nhờ thầy phong thủy chỉ định mộ chí để yên giấc ngàn thu.

Bông sen có 2 màu.

Câu chuyện về hai nàng công chúa, con của vua Lý Thánh Tông và hoàng hậu Thượng Dương đến nay vẫn được người dân trong làng Ninh Xá nhắc nhớ, và kể rất chi tiết cho những người khách lần đầu đặt chân đến đất này, hoặc có ý muốn tìm hiểu ngọn ngành.

Nhưng Ninh Xá còn nức tiếng với những đêm hát văn. Đặc biệt là những đêm hát văn được tổ chức vào ngày lễ hội để tưởng nhớ hai bà. Người dân Ninh Xá còn nhắc đến cung văn Lê Bá Cao với giọng hát rất đặc biệt, tới nay trong làng vẫn chưa có ai sánh kịp. Ông Cao sinh ra, lớn lên ở đất này, trong gia đình mấy đời hát văn, vì thế ông gắn bó nhiều năm với số phận thăng trầm của nghề hát văn. Ông đã từng đoạt giải nhì tại Liên hoan hát văn khu vực Bắc Bộ lần thứ nhất (năm 1994). Ông Cao nay đã theo chân các cụ về trời, nhưng mỗi khi nhắc đến hát văn, người Ninh Xá vẫn tự hào với giọng hát của ông, tôn ông là “thầy cung văn”.

Người trong làng kể, ông Cao thuộc lòng nhiều bài hát văn, trong đó có bài hát văn dài 220 câu kể sự tích và công đức nhị vị Bồ Tát. Đó là bài hát văn rất quan trọng trong những lễ hội của làng Ninh Xá… Sinh thời, ông Cao từng nói với nhiều người: Hát văn thờ khó hát không chỉ do phần lời ca được ghi lại bằng chữ Nho mà còn bởi hệ thống làn điệu cũng như lối chuyển điệu khá phức tạp. Có 2 lối chuyển điệu là chuyển điệu toàn bộ (hát trọn vẹn hết trổ thơ thì đàn mới gọi để chuyển sang điệu khác), chuyển điệu gối (hát tới giữa trổ thơ đã chuyển sang điệu mới).

Anh Nguyễn Văn Hạnh với đầm sen của mình.

Mở lối với hoa sen

Bây giờ thì chúng ta cùng khám phá đầm sen của rộng khoảng 8.000 m2 của anh Nguyễn Văn Hạnh. Khi chúng tôi đến, anh Hạnh vừa lội xuống đầm hái sen cho khách. Dù là những bông sen quý hiếm, ít gặp ở các đầm khác trong cả nước, nhưng anh cũng chỉ lấy bằng giá với những loài sen bán ngoài chợ.

Vuốt mồ hôi chảy ròng trên mặt sạm nắng, anh Hạnh cho biết, mùa sen năm nay ở đầm của anh mới chỉ có 8 loại sen nở, riêng sen cung đình, sen Nam Bộ, sen Quan Âm trắng và sen nửa trắng nửa hồng chưa thấy ra hoa.

Rồi “Hạnh sen” cho kể, anh bắt tay “gây dựng cơ đồ” cách đây hơn 4 năm. Thích trồng sen từ lâu rồi, nhưng phải đến quãng năm 2010, anh Hạnh mới có cơ hội tạo lập một đầm sen cho riêng mình. Lúc ấy, anh thuê lại chiếc đầm của hợp tác xã ở trước nhà. Chiếc đầm này từng bỏ hoang một thời gian vì nhiều bèo, không có nước lưu thông nên chẳng ai thuê. Thế là anh không bỏ lỡ cơ hội để trồng sen.

Cứ túc tắc từ ngày nọ sang ngày kia, anh cải tạo lại đầm, thuê người dọn dẹp sạch sẽ để bắt đầu trồng sen. Vốn ban đầu bỏ ra không quá nhiều, khoảng 20 triệu đồng. Cùng với sự giúp đỡ tận tình của sư thầy trụ trì chùa Hưng Phúc (huyện Thanh Trì), anh Hạnh đã thành công trong việc nhân giống sen trắng, cánh kép và kép viền tím, loài không còn nhiều trên cả nước.

Yêu sen đến quên nhiều việc khác, anh Hạnh không chỉ có biệt danh “Hạnh sen” mà nhiều người còn gọi anh là Hạnh “khùng”. Bởi người ta thấy, anh không chỉ lọ mọ quanh vùng, thấy ai mách ở đâu có giống sen lạ là tìm đến, mà còn cất công đi cả các tỉnh khác, từ Hưng Yên, Bắc Ninh, Hải Dương… hay nhờ bạn bè mua giống sen Cung đình tận ở Huế, sen hồng cánh đơn từ miền Nam... để mày mò cách ươm, gieo…

Sen Quan âm.

Đến nay, anh Hạnh đã nhân giống và lai tạo thành công 12 loại sen từ các giống quý hiếm trên khắp vùng miền ở Việt Nam. Nổi bật có sen hồ Tây (Hà Nội), sen cung đình Huế (giống sen vốn được các quan lại” trồng trong chậu cảnh), sen cánh đơn Nam Bộ, sen Quan âm, sen trắng cánh đơn, sen trắng cánh kép, sen Quan âm trắng, sen trắng viền hồng, sen Tịnh đế...

Mỗi giống sen thích nghi với một điều kiện, một thổ nhưỡng riêng. Đó là một thách thức với những người ít kiên nhẫn. Với “Hạnh sen”, khi đã biết “công thức”, anh không quản sức quản công thức đêm chăm sóc và cải tạo mực nước, lượng bùn trong đầm cho phù hợp với mỗi loài sen. “Mình đam mê và yêu thích, nên dù có khó khăn mấy cũng sẽ cố gắng vượt qua”, anh Hạnh quả quyết.

Sen Bách liên thường được trồng trong chậu.

Mô hình hiệu quả

Bây giờ, đầm sen của anh đã nức tiếng cả nước, nhiều đoàn khách du lịch đã đến thăm. Nhiều đoàn phim du lịch cũng tìm tới. Đặc biệt, hàng tuần có rất nhiều bạn trẻ “phượt” về Ninh Xá chụp ảnh với “sen lạ”. Chúng tôi gặp ở đây nhiều nhiếp ảnh gia về “săn” hình. Thậm chí có người còn ngủ lại qua đêm để sáng tinh mơ hôm sau lội xuống đầm chụp. Bởi họ đã đi nhiều nơi những chưa thấy ở đâu quy tụ nhiều loài sen đẹp như thế.

Theo các nhà nhiếp ảnh, hoa sen đẹp nhất lúc đang hé nở, vẫn còn chúm chím và thời điểm đó chụp ngược nắng vào buổi sớm mai khi ánh nắng vừa lên là đẹp nhất. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Bích nổi tiếng với bộ ảnh sen cũng nhiều lần bay từ Sài Gòn ra Hà Nội rồi lặn lội tìm đường về Ninh Xá bởi “xem trên mạng thấy vườn sen anh Hạnh quá độc đáo”.

Sen trắng cánh kép viền tím.

Với đầm sen của mình, anh Hạnh cùng gia đình thu nhập khoảng 100 triệu đồng/ tháng (từ tiền bán hoa, lá, chậu cây giống, vé vào xem đầm sen…). Đây cũng là một mô hình hay, bà con có thể học hỏi kinh nghiệm.

Dù đã có được những thành công bước đầu, nhưng anh Hạnh vẫn mong muốn mở rộng diện tích trồng sen, có thể là 10.000 m2 hoặc hơn thế. Đồng thời, anh cũng mong muốn, nếu bà con các vùng miền đang sở hữu những loài sen quý hiếm thì chia sẻ, hoặc bán cho anh, để những loài sen lạ khắp nơi cùng tụ về Ninh Xá - vùng đất giàu truyền thống văn hóa.

Sen Quan âm khi nở khoe ra hàng trăm cánh hoa nhỏ xinh bên trong những lớp cánh to bọc ở ngoài nên còn được gọi là sen trăm cánh. Sen quan âm trong đầm Ninh Sở được anh Hạnh nhân giống từ đầm sen chùa Ninh Xá. Sen Quan âm là giống sen thơm và quý nhất trong đầm của anh Hạnh.

Sen Tịnh đế. Được cho là loài sen đứng đầu về sự thanh tao, sen Tịnh đế thường dùng để tiến vua. Điểm khác biệt, độc đáo của sen Tịnh đế là có 2 bông cùng chung nhau một chồi hoa. Vì thế nó còn có tên gọi dân dã, mộc mạc hơn là: sen đôi. Sen Tịnh đế trong đầm của anh Hạnh được nhân giống từ loài sen Tịnh đế ở Bắc Ninh.

Sen trắng cánh kép viền tím. Dưới sự giúp đỡ của sư trụ trì chùa Hưng Phúc (huyện Thanh Trì) anh Hạnh đã nhân giống thành công loài sen trắng cánh kép và kép viền tím. Đây là những loại sen hiếm, cả nước còn rất ít.

Phùng Tuấn - Diệp Anh