Nỗi lo xóa sổ cồn Sơn

Đầu cồn Sơn được kè nhiều lớp nhưng vẫn không tránh khỏi tình trạng sạt lở, sụt lún.

Cồn Sơn, thuộc khu vực 1, phường Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thủy, TP Cần Thơ, bốn mặt đều tiếp giáp sông Hậu, cách đất liền 600 m, rộng khoảng 67 ha, có tổng cộng 78 hộ với trên 300 nhân khẩu đang sinh sống trên cồn. Do tình trạng sạt lở, sụt lún diễn ra phức tạp, nhanh chóng khiến nhiều hộ phải có ý định rời khỏi cồn. Ông Phạm Văn Nhu, ngụ tại ấp Tân Dinh, xã Tân Quới, huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long là người đã từng gắn bó với mảnh đất cồn Sơn hàng chục năm, nhưng nay chấp nhận việc bán đất để vào bờ sinh sống. Thời gian sống tại cồn Sơn, ông phải di dời nhà hơn 10 lần, do nhà cửa của ông luôn nằm trong sự uy hiếp của tình trạng sạt lở, sụt lún.

Ông Nhu cho biết: Tôi có hơn 1 ha đất vườn trồng bưởi. Trong vòng 30 năm (từ năm 1978 đến 2012) “bà thủy” đã nuốt hơn 8.000m2 đất, nay chỉ còn chưa đầy 2.000m2. Thấy không thể bám trụ được, tôi đành bán số đất còn lại để vào bờ kiếm kế mưu sinh. Ông Võ Kim Hồng, người chạy đò đã hơn 10 năm, tại bến đò Cô Bắc, đoạn qua khu vực đầu Cồn Sơn cho biết: Thời gian trước, khi chạy qua khu vực đầu cồn Sơn này tôi phải né các bãi bồi vì sợ bị mắc cạn. Tuy nhiên, thời gian gần đây khu vực này nước khá sâu và chảy rất xiết, cho thấy đất nơi đây đã sụp lún khá nghiêm trọng.

Được biết, trước kia phần đất ở đầu cồn Sơn kéo dài đến tận khu vực vực Trà Nóc, cách vị trí hiện tại trên 1km. Ông Nguyễn Thanh Hà, đã phải bất lực nhìn cảnh hơn 13.000 m2 đất do mình khai phá dần dần biến mất. Ông Hà cho biết: Do tình trạng khai thác cát quá mức, đặc biệt là việc khai thác cát lậu khiến việc sạt lở, sụt lún càng diễn ra phức tạp, nhanh chóng. Đây là lí do khiến diện tích cồn Sơn giảm đáng kể.

Mặc dù, hiện nay tốc độ dòng chảy từ thượng nguồn đổ về đã giảm hẳn so với nhiều năm trước đó, do xuất hiện nhiều đập thủy điện trên dòng Mekong, thế nhưng do tác động từ việc khai thác cát quá mức trước đó khiến khu vực đầu cồn bị lún sụt nghiêm trọng. Nhiều vị cao niên cho biết, hiện khu vực đầu cồn đã bị xâm thực khá mạnh, không chỉ ở bề mặt mà cả phần chân đất, tạo nên thế đất không chân theo kiểu “hở hàm ếch”, do đó nguy cơ sụt lún là chuyện không thể tránh khỏi.

Người dân cho biết, hiện nay khu vực đầu cồn Sơn đã được một doanh nghiệp làm kè kiên cố, tuy nhiên hiệu quả của các kè trên không cao, tình trạng sụt lún vẫn diễn ra. Trong khi đó, do làm kè ở đầu cồn khiến dòng nước xoáy chuyển hướng tác động mạnh vào khu vực giữa cồn, làm cho phần diện tích tại khu vực giữa cồn phải chịu áp lực khá lớn từ dòng chảy. Ông Cao Văn Ba, 66 tuổi, đã sống tại cồn Sơn suốt 48 năm, cho biết: Trước kia tui có khoảng 2ha đất vườn tại khu vực đầu cồn Sơn, nhưng do tình trạng sạt lở, sụt lún diễn ra quá nhanh, chỉ khoảng 10 năm diện tích đất của tui chỉ còn chưa đầy 1ha. Do đó, tui đành bán đi phần đất đầu cồn, và mua lại 0,5ha đất gần khu vực giữa cồn nhưng tình hình sạt lở vẫn tiếp tục, tui dự định bán luôn phần đất này để vào bờ ở cho yên tâm.

Nguyên lí “trên lở dưới bồi” đối với các vùng đất bãi bồi, cù lao dường như đã không còn đúng nữa. Người dân cho biết cồn Sơn mỗi năm mất đi một diện tích lớn ở đầu cồn, nhưng diện tích được bồi lắng ở phần đuôi cồn lại rất ít.

Chưa bao giờ nỗi lo về nguy cơ mất cồn Sơn của bà con lại trở nên hiện hữu như hiện nay, khi người dân phải đối diện với quá trình sạt lở, sụt lún đang diễn khá nhanh. Điều này càng có cơ sở khi tại nhiều Hội thảo khoa học, các nhà nghiên cứu đã nhiều lần cảnh báo về nguy cơ một số cồn, bãi bồi trên dòng sông Hậu trong tương lai sẽ bị xóa sổ.

Tuấn Quang