Khai thác di sản Hán Nôm phục vụ du lịch
Tại Hội thảo khoa học về “Vai trò của Hán Nôm trong văn hóa đương đại” do Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Viện Nghiên cứu Hán Nôm vừa phối hợp tổ chức tại Hà Nội, những giá trị của di sản Hán Nôm cũng như đã được các chuyên gia phân tích.
Phần lớn các HDV du lịch không biết chữ Hán Nôm do không được đào tạo cơ bản (Ảnh minh họa).
Khối di sản đồ sộ
Theo TS Dương Văn Sáu – Trưởng khoa Văn hóa Du lịch (Đại học Văn hóa Hà Nội) tính phổ cập của Hán Nôm trong cuộc sống đương đại, đặc biệt là trong hoạt động du lịch có những hạn chế nhất định bởi nhiều nguyên nhân khác nhau.
Kho tàng di sản văn hóa Hán Nôm là một phần quan trọng của lịch sử và văn hiến Việt Nam. Trong kho tàng di sản văn hóa ấy, Hán Nôm tồn tại dưới rất nhiều hình thức khác nhau; có thể kế đến như hệ thống thư tịch với rất nhiều chủng loại, thể loai, chất liệu khác nhau. Chất liệu giấy có các cuốn sách viết bằng chữ Hán Nôm; các tác phẩm văn học – nghệ thuật; tín ngưỡng, phong tục tập quán, lề thoái dân gian; các chiếu biểu, dụ, hịch, sớ hay các bản thần tích, sắc phong, lề luật, hương ước…
Chất liệu đá có các bia ký trên vách đá, trần hang động; bia hình khối, phiến, lăng trụ ở các vị trí khác nhau trong các di tích lịch sử - văn hóa… Đặc biệt có các văn bản Hán Nôm được khắc trên chất liệu quí như vàng tạo ra các “kim sách”, “kim thư” không chỉ quí giá về nội dung hàm chứa mà còn quí giá và sang trọng bởi chất liệu và hình thức lưu giữ của các di vật – di sản…
Kho tàng di sản văn hóa Hán Nôm còn mang trong mình những giá trị nhân văn sâu sắc thông qua các tác phẩm văn thơ được viết bởi các sĩ phu, danh sĩ nổi danh trong lịch sử.
Nhiều tư liệu Hán Nôm không chỉ là di sản văn hóa dân tộc mà còn trở thành di sản văn hóa, di sản tư liệu thế giới, được UNESCO vinh danh. Bao gồm: Văn bia tiến sĩ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội); Mộc Bản chùa Vĩnh Nghiêm; Mộc bản Trường Lưu hay Châu bản triều Nguyễn, Thơ văn trên kiến trúc cung đình Huế…
Hướng dẫn viên du lịch cần được đào tạo Hán Nôm
Một phần rất quan trọng các di sản văn hóa Hán Nôm của dân tộc hiện nay đang được lưu giữ tại các di tích lịch sử văn hóa trên mọi miền đất nước. Hệ thống di sản Hán Nôm tại các di tích lịch sử - văn hóa chứa đựng trong mình nó những giá trị to lớn không thể tính đếm hết được.
Trong hoạt động du lịch hiện nay, các di tích lịch sử - văn hóa trở thành điểm đến không thể thiếu trong các chương trình du lịch văn hóa. Sự hấp dẫn của các điểm đến tham quan du lịch không thể thiếu việc khai thác giá trị của các di sản văn hóa Hán Nôm.
Các hướng dẫn viên (HDV) du lịch tùy theo trình độ và sự hiểu biết của mình sẽ trực tiếp chuyền tài các giá trị văn hóa hiện hữu và tiềm ẩn thông qua các công trình kiến trúc, các tác phẩm điêu khắc, hội họa; các thư tịch Hán Nôm dưới nhiều thể loại, hình thức thể hiện khác nhau tới du khách.
Tuy nhiên, một thực tế tồn tại hiện nay là đại đa số các HDV du lịch không biết chữ Hán Nôm do không được đào tạo cơ bản. Họ gặp không ít khó khăn khi hướng dẫn thuyết minh cho du khách khi gặp các văn tự Hán Nôm. Trong tình hình hiện nay, để nâng cao chất lượng và hiệu quả cho các HDV du lịch tại các điểm đến là các di tích lịch sử - văn hóa có hệ thống văn tự Hán Nôm cần có các giải pháp cụ thể.
Trong đó, các chương trình đào tạo nguồn nhân lực du lịch, nhất là đối với chuyên ngành đào tạo HDV rất cần thiết phải có môn học Hán Nôm cơ bản. Các HDV cần được cung cấp những kiến thức cơ sở về Hán Nôm căn bản, làm nền tảng cho quá trình tiếp tục học tập, tìm hiểu, nâng cao trình cho sau khi ra trường.
Trong chương trình học với thời lượng có hạn nên tập chung giới thiệu ngữ pháp căn bản; những chữ thường gặp trên hệ thống văn tự tại các di tích lịch sử - văn hóa như tên gọi loại hình di tích như Văn miếu, đình, chùa, đền…
Điều này giúp các HDV dễ nhận biết loại hình, tính chất của các di tích ở các điểm đến tham quan hay di tích gặp trên đường trong quá trình thực hiện các chương trình du lịch.
Bên cạnh đó, cần đặt hàng cho các Viện nghiên cứu Hán Nôm, các nhà nghiên cứu Hán Nôm xây dựng các từ điển Hán Nôm phục vụ tham quan du lịch hoặc đặt hàng các cuốn sách giới thiệu về các di tích trọng điểm của từng địa phương. Trong quá trình triển khai thực hiện các chương trình du lịch, HDV cần sử dụng các thông tin tri thức đã được số hóa.
Đi kèm với các giải pháp là biện pháp tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động của từng HDV tại các tuyến điểm di tích. Thông qua việc thanh tra, kiểm tra kịp thời phát hiện những sai sót, lệch lạc, yếu kém của đội ngũ HDV, để từ đó thông có những biện pháp khắc phục, bổ sung các pháp đồng bộ.
Các HDV du lịch sẽ góp phần truyền tải ngày một tốt hơn những thông điệp từ quá khứ của cha ông để lại, giúp cho du khách hiểu thêm, yêu thêm và mong muốn quay trở lại.