Lương tối thiểu và mức sống tối thiểu

Ảnh minh họa.

Nói về con số tăng 7,3% Chủ tịch Hội đồng Tiền lương quốc gia Phạm Minh Huân cho biết, mức tăng này cao nhất từ trước tới nay đã được sự đồng thuận của các bên, song để đi được đến con số này cũng phải trải qua rất nhiều cuộc tranh luận gay gắt, nảy lửa bởi bên Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (đại diện cho người lao động) và bên VCCI (đại diện cho chủ sử dụng lao động) đều đưa những mức tăng khác nhau.

Điều này cũng dễ hiểu bởi hai bên đều muốn bảo vệ cho quyền lợi cho đối tượng mình đại diện. “Ngay từ tháng 4, Hội đồng cũng đã họp, tới tháng 8 mới ra được phương án về lương tối thiểu năm 2017. Mặc dù, Hội đồng Tiền lương đã họp và bỏ phiếu với phương án dự tính tăng 7,3%, nhưng vẫn còn 3 hiệp hội chưa đồng thuận là: Hiệp hội Chế biến thủy sản, Hiệp hội Dệt may, một hiệp hội của Hàn Quốc”- ông Huân cho biết.

Chia sẻ với những khó khăn của các doanh nghiệp, song theo vị Chủ tịch Hội đồng Tiền lương quốc gia, việc tăng lương là cần thiết bởi cuộc sống người lao động hiện còn nhiều khó khăn. Vì vậy với phương án trên sẽ bảo đảm được tiền lương thực tế cho người lao động, cải thiện theo mức tăng năng suất lao động khoảng 2-2,5% để tiến tới lộ trình bảo đảm nhu cầu tối thiểu của người lao động. Đồng thời phương án trên cũng tính đến điều kiện việc làm, thất nghiệp, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp vẫn còn khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh năm 2016-2017 thực hiện Luật Bảo hiểm xã hội mới.

Đáng chú ý, dù mức tăng 7,3% mà Hội đồng Tiền lương quốc gia chốt để trình Chính phủ là mức đề xuất tăng thấp nhất trong vòng 9 năm qua, nhưng vẫn có hiệp hội, doanh nghiệp gửi “tâm thư” xin hoãn lộ trình tăng lương tối thiểu vùng. Lý do thì vẫn khá quen thuộc nào do kinh tế chưa hồi phục, hoạt động sản xuất gặp nhiều khó khăn do đơn hàng cắt giảm. Và đặc biệt có không ít doanh nghiệp còn vin vào lý do năng suất hiện nay của người lao động Việt Nam rất thấp nên nếu tăng lương sẽ phát sinh nhiều chi phí khác.

Còn người lao động thì sao? Là người được hưởng lợi song khi biết tin mức lương tối thiểu vùng 2017 đã chốt với mức tăng 7,3% nhiều công nhân làm việc tại KCX Bắc Thăng Long cho biết, họ không quá vui mừng bởi mức tăng chưa thực sự đáp ứng kỳ vọng đặt ra trong bối cảnh nguồn thu chính từ tiền công, tiền lương của họ đang eo hẹp. Không ít người lao động dường như thấy lo nhiều hơn mừng khi tăng lương bởi ngay khi có quyết định tăng lương cũng đồng nghĩa với tăng giá. Đáng lo ngại nhất là nhiều khoản chi phí, phụ cấp khác cũng bị doanh nghiệp thẳng tay cắt, giảm, như ăn ca, phụ cấp...

Theo tính toán của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, nếu đem mức lương hiện tại của người lao động Việt Nam so sánh với lạm phát, chi phí sinh hoạt hàng ngày, các khoản bắt buộc phải trả thì tiền lương chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

Cụ thể, khảo sát mới nhất của Tổng LĐLĐ Việt Nam cho thấy tiền lương, thu nhập thực tế của đa số công nhân hiện nay mới chỉ đáp ứng được 70% - 80% mức sống tối thiểu. Lương thấp nên gần 90% công nhân phải làm thêm giờ để tăng thu nhập. Gần 80% công nhân không có tích lũy, 70% không có nhà cửa ổn định bởi giá nhà quá cao.

Những con số từ cuộc khảo sát cho thấy, cuộc sống của người lao động đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Chính vì vậy việc tăng lương tối thiểu vùng là rất cần thiết.

Tại cuộc họp mới đây khi chỉ ra những bất cập trong việc triển khai Bộ Luật Lao động (2012) TS Nguyễn Quang Thọ- Viện trưởng Viện Công đoàn- công nhân, Tổng LĐLĐ Việt Nam thẳng thắn cho rằng, Điều 91 Bộ luật Lao động hiện hành có hiệu lực từ năm 2012 quy định: Mức lương tối thiểu là mức thấp nhất trả cho người lao động làm công việc giản đơn nhất, trong điều kiện lao động bình thường và phải bảo đảm nhu cầu sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ. Song, hiện nay, mức lương tối thiểu vùng chỉ mới đáp ứng được khoảng trên 80% nhu cầu sống tối thiểu của người lao động và gia đình họ.

Tăng lương tối thiểu là vấn đề lớn không chỉ đối với Việt Nam mà với hầu hết các nước trong khu vực. Đặc biệt trong nền kinh tế thị trường, lương tối thiểu là một trong những công cụ để quản lý vĩ mô về tiền lương, chống nghèo đói, bóc lột lao động.

Chính vì vậy đã đến lúc các doanh nghiệp cần phải hoạch định cho mình chiến lược cụ thể, thúc đẩy gia tăng năng suất lao động thay vì chỉ ngồi đó than khó, viết “tâm thư”.

Về phía ngành chức năng cần nhanh chóng nghiên cứu, đề xuất bổ sung, sửa đổi các căn cứ xác định mức tiền lương tối thiểu vùng trong Bộ luật Lao động sửa đổi, phù hợp với thực tế.

Trong đó, ngoài nhu cầu mức sống tối thiểu phải tính đến một số yếu tố như quan hệ giữa tăng năng suất lao động với tốc độ tăng tiền lương, các yếu tố về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, xây dựng quan hệ lao động hài hòa ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp. Có như vậy bài toán tăng lương tối thiểu hàng năm sẽ không phải đặt lên bàn cân, tranh luận gay gắt, nảy lửa.

Lê Bảo