20 triệu tấn tro xỉ xả ra môi trường mỗi năm: Ô nhiễm và lãng phí

Tận dụng được tro xỉ làm nguyên liệu để tránh ô nhiễm môi trường
và lãng phí nguồn đất.

Tại sao Việt Nam chưa tận dụng?

Số liệu thống kê cho biết, hiện cả nước có 20 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành và một số nhà máy sản xuất phân bón hóa chất DAP và nhà máy luyện thép, phát thải ra trên 20 triệu tấn tro, xỉ tính mỗi năm. Dự kiến đến năm 2018 với số lượng và quy mô các nhà máy phát triển theo quy hoạch, khối lượng phát thải sẽ là 61 triệu tấn, đến năm 2020 là 109 triệu tấn, đến năm 2025 là 248 triệu tấn và đến năm 2030 sẽ là 422 triệu tấn.

Trong khí đó, tổng lượng tro, xỉ được xử lý, sử dụng hiện mới chỉ chiếm 30% so với tổng lượng thải ra. Tổng lượng tro xỉ thạch cao hiện đang tồn tại các bãi chưa lũy kế hiện lên tới hơn 20 triệu tấn, mỗi năm cần đến hàng ngàn ha đất để làm bãi chứa…. Đây chính là vấn đề lớn, thách thức cho đất nước bởi sự hao tốn về tài nguyên đất và áp lực về môi trường khi không xử lý được nguồn phát thải này. Nguy cơ trước mắt đó các nhà máy phải dừng sản xuất do không có đủ bãi chứa là một thực tế đang diễn ra.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hiến, Nguyên Viện trưởng Viện Năng lượng, các nhà máy xi măng, các công trình xây dựng giao thông, thủy lợi…đang có nhu cầu rất lớn về sử dụng tro, xỉ, thạch cao và hoàn toàn có thể tiêu thụ hết khối lượng phát thải ra từ các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, thay thế cho lượng thạch cao vẫn phải nhập khẩu, đáp ứng được nhu cầu nguyên liệu hiện nay của các DN. Bởi vậy, ông Hiến cho rằng, nhà quản lý cần có cơ chế để tạo điều kiện cho các DN sử dụng tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện than… làm nguyên vật liệu sản xuất thay vì cứ để các nhà máy thải ra môi trường như hiện nay, vừa ô nhiễm môi trường, vừa lãng phí tài nguyên đất.

Ông Lương Đức Long, Viện trưởng Viện Vật liệu xây dựng cũng cho rằng, để DN đầu tư vào cần phải có lợi và có đầu ra. Để có lợi thì cần có cơ chế, chính sách cụ thể hơn nữa, để khi DN đầu tư phải có lợi thế bằng tiền hay giảm thuế, hoặc bằng ưu đãi đất đai. Hiện nay, cơ chế chính sách của ta có, nhưng mới ở tầm vĩ mô còn cụ thể chi tiết để cho nhà đầu tư được hưởng lợi trong đó còn hạn chế.

Tái sử dụng tro xỉ sẽ được hưởng ưu đãi

Được biết, Bộ Xây dựng vừa hoàn thành “Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, phân bón để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và sử dụng trong các công trình xây dựng”.

Mục tiêu của Đề án là làm sao để đến năm 2020, lượng tồn trữ tro, xỉ tại các bãi chứa của các nhà máy nhiệt điện nhỏ hơn tổng lượng phát thải trong 2 năm sản xuất, của các nhà máy hoá chất phân bón nhỏ hơn tổng lượng phát thải trong 3 năm sản xuất (nhỏ hơn 60 tấn).

Cụ thể, từ nay đến 2020, 75 triệu tấn tro, xỉ sẽ được tái sử dụng làm vật liệu xây dựng, chiếm 52% tổng lượng tích luỹ. Trong đó, tái sử dụng tro, xỉ nhiệt điện đạt 55 triệu tấn; tái sử dụng thạch cao nhiệt điện đạt 2 triệu tấn; tái sử dụng thạch cao phân bón, hóa chất đạt 15 triệu tấn.

Đặc biệt, Bộ Xây dựng đề xuất các DN phát thải đang hoạt động phải hoàn thành xây dựng đề án xử lý, tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao trước khi kết thúc năm 2018. Các dự án đang triển khai nếu chưa có đề án này thì buộc phải lập bổ sung, phê duyệt trước khi nghiệm thu, đưa vào hoạt động. Các dự án chưa xây dựng thì cần phải có đề án được phê duyệt trong hồ sơ đầu tư.

Theo Bộ Xây dựng, các dự án đầu tư xử lý các loại chất thải này sẽ được hưởng chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư của nhà nước như đối với các hoạt động xử lý chất thải rắn theo quy định hiện hành. Về phía các DN, Đề án nêu rõ: “Các DN tham gia xử lý, tái chế tro, xỉ, thạch cao sẽ được ưu đãi về thuế, thuê nhà xưởng. DN sử dụng trên 50% lượng thạch cao FDG, thạch cao trong PG trong tổng số nguyên liệu sản xuất tấm thạch cao xây dựng được ưu đãi giảm 30% thuế VAT hiện hành. Việc nhập thiết bị, công nghệ, dây chuyền sản xuất cũng được hưởng nhiều chính sách ưu đãi như với ngành cơ khí trọng điểm”.

Minh Phương