Xây dựng thương hiệu cho gốm Bát Tràng

Sản phẩm gốm mới của Bát Tràng. (Ảnh: Phạm Quý).

Chưa thể hiện nét đặc trưng

Theo họa sĩ Bùi Hoài Mai, các sản phầm của gốm sứ Bát Tràng hiện nay đều là những mặt hàng rất quen thuộc với các thị trường như: Mỹ, Đức, Hà Lan… Chính những nhà đầu tư tư nhân ở các nước này đều đã khẳng định rằng mẫu mã, chất liệu và giá cả các sản phẩm từ Bát Tràng đều không đặc biệt hơn so với Trung Quốc hay Nhật Bản.Tuy nhiên gốm sứ Bát Tràng có những cái riêng mà làm họ không “cưỡng” lại được.

Nhưng vì sao các mặt hàng từ gốm sứ Bát Tràng lại chưa đủ sức cạnh tranh với các sản phẩm của nước khác? Và bản thân Bát Tràng sẽ phải làm gì trước thị trường gốm sứ của Trung Quốc tràn ngập? Họa sĩ Bùi Hoài Mai phân tích: Thị trường Trung Quốc là thị trường hàng nhái, không nhiều bản sắc. Các sản phẩm của họ chỉ được sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định chứ không như các sản phầm của nước ta, có bản sắc riêng, lịch sử văn hiến riêng mà không một quốc gia nào có được.

Tuy nhiên, mặt hàng gốm sứ của họ lại sôi động và thu hút hơn thị trường của nước ta. Hiện nay các cửa hàng kinh doanh gốm sứ truyền thống Bát Tràng mọc lên ngày càng nhiều, nhưng tiềm ẩn trong đó lại là công việc kinh doanh cạnh tranh chưa thực sự văn hóa. Đi sâu vào làng nghề truyền thống Bát Tràng, du khách có thể thấy hầu hết các sản phẩm gốm sứ có mặt tại các quầy buôn bán đều mang mẫu mã giống hệt nhau, không có gì khác biệt mà vẫn ganh đua nhau buôn bán, mời chào. Chủ cửa hiệu buôn bán đồ gốm tại Bát Tràng có khi còn không thể tự giải thích được rằng sản phẩm họ đang bán tượng trưng cho điều gì, giá trị truyền thống như thế nào mà vẫn hồn nhiên kinh doanh. Điều này, khiến cho du khách trong nước và quốc tế không khỏi băn khoăn rằng: “Vậy bản sắc truyền thống lâu đời nằm ở đâu?”

Gốm sứ Bát Tràng đẹp và chất lượng không thôi chưa đủ, quan trọng là nhu cầu của người sử dụng, điều mà du khách cần khi đến đây thì Bát Tràng lại chưa làm được.

Kết hợp uyển chuyển giữa truyền thống và hiện đại

Theo ý kiến chung của nhiều người, hiện nay làng nghề gốm sứ truyền thống Bát Tràng vẫn chưa có những quy hoạch cụ thể, rõ ràng. Có không ít những du khách thập phương khi tới Bát Tràng đều thông qua việc giới thiệu hoặc bản đồ địa lý chứ không hề biết qua các trang mạng xã hội hay trang thông tin điện tử của Bát Tràng.

Cơ sở vật chất tại đây cũng chưa được đầu tư đúng mức cần thiết. Đến Bát Tràng với nhiều mục đích khác nhau như tham quan, mua sắm và trải nghiệm nền văn hóa truyền thống thông qua những sản phẩm của Bát Tràng, nhưng các du khách lại gặp quá nhiều rào cản về dịch vụ ăn uống, nghỉ dưỡng và các khu vệ sinh công cộng chưa đầy đủ. Nhiều nhà doanh nghiệp tư nhân trong nước và nước ngoài ngỏ ý muốn đầu tư vào khai thác, phát triền các sản phẩm truyền thống của Bát Tràng, nhưng nhận thấy nơi đây còn tồn tại rất nhiều rủi ro. Chính vì vậy, họ đã không dám tiến sâu thêm trong quá trình hợp tác lâu dài với Bát Tràng.

Trong khi, Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) chính thức có hiệu lực từ 31-12-2015 đã mở ra nhiều cơ hội cũng như đặt ra không ít thách thức đối với mọi lĩnh vực của đời sống xã hội dân cư, đặc biệt là nền kinh tế Việt Nam nói chung, kinh tế - văn hóa làng nghề truyền thống cả nước nói riêng. Đòi hỏi để hội nhập thành công và bền vững, các làng nghề truyền thống phải thay đổi quy mô sản xuất, nâng cao sức cạnh tranh của mỗi sản phẩm hàng hóa, quy hoạch lại để cùng thống nhất một hệ thống giải pháp phát triển làng nghề. Và làng nghề gốm sứ truyền thống Bát Tràng cũng không nằm ngoài những thách thức đó.

Chỉ ra những thách thức trong phát triển, cạnh tranh và thu hút khách du lịch, tọa đàm tìm giải pháp quảng bá sản phẩm gốm sứ Bát Tràng ở trong nước và quốc tế đã chỉ ra rằng: Trước mắt sản phẩm của Bát Tràng cần đáp ứng được nhu cầu sử dụng của người mua, sau đó là phải biết kết hợp giữa nghệ thuật đương đại với nghệ thuật truyền thống vào khâu sản xuất. Và những nghệ nhân, thợ gốm Bát Tràng cũng cần không ngừng học hỏi, áp dụng những tiến bộ trong khoa học kỹ thuật hiện nay vào khâu sản xuất, quảng bá, phát triển thương hiệu cho làng nghề.

Nói một cách cụ thể hơn, gốm sứ Bát Tràng phải đặc biệt chú trọng tới khâu thiết kế mẫu mã sản phẩm giúp thị trường dễ dàng nhận diện sản phẩm của làng nghề; đồng thời thúc đẩy việc ứng dụng các thành tựu của công nghệ thông tin và truyền thông vào hỗ trợ cho khâu lưu thông sản phẩm. Làm được như vậy, thị trường gốm sứ Bát Tràng mới đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế như hiện nay.

Phạm Quý