Về làng Tân Lý ngày Xuân
Là huyện miền núi rẻo cao, Minh Hoá được biết đến với những đặc sản như cơm pồi, ốc tực (cơm bột ngô, ốc vặn), mật ong rừng, cá mát. Và những câu hò điệu ví thắm đượm tình người như hát nhà trò, hò thuốc… như gắn kết người dân lại với nhau hơn.
Các cụ cao niên hối hả đan xoang.
Thế nhưng ở Minh Hóa vẫn hấp dẫn bởi có nhiều trò chơi dân gian vừa là môn thể thao truyền thống, mang đậm bản sắc văn hoá vùng cao, thể hiện tính nhân văn sâu sắc cần được lưu giữ.
Như trò chơi ném xoang ở làng Tân Lý, xã Minh Hoá – một trò chơi mà cả người lớn và con trẻ đều chơi được, tạo ra sự đoàn kết.
Trò chơi ném xoang, còn gọi là ném cù ở làng Tân Lý, xã Minh Hoá, huyện Minh Hoá, được tổ chức vào dịp tết Nguyên đán. Bắt đầu tổ chức trò chơi, các bô lão trong làng họp bàn thống nhất địa điểm, thời gian, nội quy cụ thể. Đồng thời cắt cử thanh niên trai tráng trong làng chặt tre dựng xoang, gọt cù chu đáo đầy đủ.
Ngày tổ chức, trước khi vào hội làng có thầy mo cúng thổ địa để báo cáo tổ chức trò chơi, rèn luyện sức khoẻ, mong thần linh phù hộ độ trì, đảm bảo cho trò chơi được diễn ra tốt đẹp, không xảy ra tai nạn đáng tiếc,…
Sau khi tế lễ xong, thể lệ trò chơi được công bố, những người tham gia ném xoang tập trung vòng tròn quanh cây xoang, và người lớn tuổi nhất, cũng là người có uy tín nhất khai trương ném cù vào giữa (giao cù).
Và thế những người tham gia chen nhau cướp cù ném vào xoang. Nội quy trò chơi cũng được quy định cụ thể là: người chơi không xâu ẩu, gài chân làm người khác ngã hoặc có những động tác gây nguy hiểm đối với người cùng chơi.
Vì vậy đòi hỏi người tham gia ném xoang phải khoẻ, cao, có sức bật mạnh và nhanh nhẹn để luồn lách tránh những đối thủ cùng chơi, giữ bóng chặt, ném bóng nhanh và chính xác.
Khi chơi nếu ai ném vào xoang đầu tiên thì năm ấy được phong tráng sĩ của làng, và được nhận phần thưởng là một mâm xôi, con gà luộc và một mâm hoa quả. Theo những người già ở làng Tân Lý, xã Minh Hoá: trò chơi ném xoang đã có từ lâu đời nơi đây.
Là một môn thể thao truyền thống để luyện tập sức khoẻ, thể hiện tinh thần đoàn kết, không phân biệt già trẻ, gái trai. Trò chơi ngoài để rèn luyện sức khỏe còn ý nghĩa tâm linh là cầu cho mưa thuận gió hoà, dân làng làm ăn phát đạt, sức khoẻ dồi dào, không xảy ra dịch bệnh.
Và theo quan niệm của người xưa, năm nào nếu cù vào xoang “trên eng” trước thì năm đó làng được mùa lúa, còn nếu cù vào xoang “tướn ún” trước thì năm đó chỉ được mùa ngô mà mất mùa lúa.