Chẳm chéo
Trong các món ăn ngon của vùng núi Tây Bắc mà không nhắc tới chẳm chéo thì thật là thiếu sót. Không phải là món ăn chính nhưng chẳm chéo lại không thể thiếu trong các bữa ăn bình thường cũng như khi đãi khách của người Thái ở Tây Bắc - một món ăn dân dã mang đậm chất đặc sản núi rừng.
Nguyên liệu để làm món Chẳm chéo.
Chẳm trong tiếng Thái nghĩa là thức chấm hoặc nước chấm còn chéo nghĩa là mùi thơm của nhiều loại rau gia vị kết hợp lại. Và món chẳm chéo của người Thái chính là một loại nước chấm làm từ nhiều loại gia vị trong đó chủ đạo là hạt mắc khén cùng ớt, tỏi và muối.
Có một điều thú vị là món này có thể chế biến thành rất nhiều những loại chéo khác nhau cho phù hợp với mỗi món ăn. Mỗi loại chẳm chéo được pha đều có những hương vị riêng nhưng không thể thiếu vị thơm nồng của mắc khén, cay cay của ớt rừng và vị thơm của tỏi.
Hôm chúng tôi lên Điện Biên khi vào thành phố có được thưởng thức 3 món ăn đặc sản của núi rừng Tây Bắc. Một đĩa măng đắng, một đĩa thịt luộc và xôi trắng. Xôi nếp nương từng hạt dẻo, căng mọng bày trên lá chuối xanh trông thật hấp.
“Cả ba món này đều chấm chung một loại gia vị đó là chẳm chéo. Có thể mọi người thấy lạ, nhưng đảm bảo chỉ sau lần này thôi là nghiện ngay” – bà chủ cửa hàng giới thiệu rất ngắn gọn nhưng lại vô cùng hấp dẫn.
Quả thật, từ thịt luộc, xôi nếp đến măng rừng, món nào chấm với chẳm chéo cũng làm tăng thêm vị thơm ngon, quyến rũ của món ăn.
Bà Hải – chủ cửa hàng bảo, chẳm chéo được làm theo công thức truyền thống của người Thái là món được nhiều người ưa chuộng, không chỉ người địa phương mà còn khách dưới xuôi lên cũng rất mê món này. Món ăn nào mà có thêm chút chẳm chéo để chấm thì hương vị thơm ngon đậm đà hơn hẳn.
Chẳm chéo Tây Bắc còn đặc biệt bởi được coi như một liều thuốc, bởi vậy nếu bạn có ăn các món gỏi sống hoặc tái, hoặc nướng chín tới nếu chấm chẳm chéo thì chắc chắn sẽ không bị đau bụng…Có lẽ vì vậy mà nhiều người rất thích món ăn thú vị này.
Hỏi bà Hải cách làm, bà bảo, tùy từng nơi, tùy từng khẩu vị nhưng món chẳm chéo không thể thiếu được hạt mắc khén. Và ớt thì phải nướng lên cho thơm và giòn để lấy vị cay.
Tìm hiểu thêm chúng tôi được biết, từ món chẳm chéo này có thể chế biến thành nhiều món chéo khác. Ví như chéo cá (cá suối nhỏ nướng vàng, rồi đem giã nhuyễn với bát chẳm chéo, dùng để chấm măng tre, măng vầu và rau luộc).
Hay như chéo nước chua (lấy vừng trắng rang vàng, thơm, giã thành bột, cá nướng thơm giã nhỏ mịn, đem trộn với chẳm chéo, chút nước măng chua, dùng để chấm rau cải non); chéo rau mùi (rau mùi giã nhỏ rồi trộn với chéo cơ bản, dùng để chấm rau cải đồ và thịt lợn ba chỉ luộc)…
Thực ra mỗi loại chẳm chéo có một hương vị riêng, hợp với từng món ăn nhưng bát chẳm chéo của người Thái thường có vị chung là mùi thơm của các loại lá, vị cay của ớt nướng và vị thơm ngọt của mắc khén bởi vậy kể cả người khó tính nhất cũng phải tấm tắc khen.
Nếu có dịp lên Tây Bắc, đừng quên thưởng thức món chẳm chéo, chắc chắn bạn sẽ có những dư vị khó quên.