Khi nguồn vốn khan hiếm

Theo đó từ tháng 7/2017 Việt Nam không còn được vay vốn theo lãi suất thấp ưu đãi nữa, phải siết lại nguồn vốn cho vay lại với các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Nghĩa vụ trả nợ của địa phương do vậy cũng tăng lên.

Ảnh minh họa.

Qua thời cấp phát

Bà Nguyễn Xuân Thảo - Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) cho biết, giai đoạn trước các địa phương có nhu cầu đầu tư lớn để xóa đói giảm nghèo và phát triển kinh tế xã hội nhưng phần lớn các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách, trung ương phải trợ cấp.

Tính đến năm 2015, mới chỉ có 13 địa phương tự cân đối được thu chi và điều tiết về Trung ương, các địa phương khác còn nhiều khó khăn, một số địa phương đặc biệt khó khăn. Đồng thời, nguồn vốn huy động được trong giai đoạn này có tính ưu đãi cao (chủ yếu là vốn ODA, lãi suất trung bình khoảng 1%, kỳ hạn dài đến 40 năm).

Tuy nhiên từ năm 2010, Việt Nam đã trở thành nước thu nhập trung bình. Mức độ ưu đãi của các khoản cho vay của các đối tác phát triển dành cho Việt Nam giảm rõ rệt. Cơ chế cấp phát cũng bắt đầu bộc lộ một số hạn chế, chưa đảm bảo sự hỗ trợ đồng đều của Trung ương tới các địa phương.

Chưa kể, tình trạng hiện nay là một số địa phương lớn được hỗ trợ nhiều, địa phương nhỏ khó khăn hơn được hỗ trợ ít (do quy mô của dự án nhỏ hơn). Cơ chế cấp phát chưa khuyến khích các địa phương phát huy tối đa tính chủ động để đạt được hiệu quả sử dụng vốn tối ưu.

Do vậy, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính nghiên cứu, trình Chính phủ ban hành Nghị định để quy định rõ về cơ chế cho vay lại đối với chính quyền địa phương.

Theo Nghị định 52/2017, việc cho vay lại ngân sách địa phương phải tuân thủ quy định của Nghị định này và các quy định pháp luật liên quan. Vốn vay lại phải được trả nợ đầy đủ, đúng hạn từ nguồn ngân sách địa phương hoặc các nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.

Khi UBND cấp tỉnh đề xuất chủ trương đầu tư chương trình, dự án sử dụng vốn vay ODA, vay ưu đãi, tỉnh phải xác định được cơ chế tài chính, tỷ lệ cho vay lại, hiệu quả dự án, khả năng trả nợ. Việc cho vay lại nguồn vốn vay ODA, vay ưu đãi đối với UBND cấp tỉnh đảm bảo công khai, minh bạch, phù hợp với khả năng tài chính của ngân sách địa phương.

Địa phương phải “tự thoát nghèo”

Giới chuyên gia bình luận, với cơ chế vay mới vày nguồn vốn vay ODA và nguồn vốn vay ưu đãi sẽ được sử dụng theo hướng khuyến khích cho các tỉnh thành có khả năng cân đối ngân sách tốt hơn.

Trao đổi với báo giới, chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh bình luận: Đây có lẽ là một chủ trương của Chính phủ trong việc thúc đẩy các địa phương tìm cách xoay xở để “tự thoát nghèo”.

Để có thể tiếp cận được các nguồn vốn vay ưu đãi này, các tỉnh kém phát triển sẽ phải chịu sức ép tự cân đối ngân sách. Không những thế, các tỉnh này sẽ phải chịu cả sức ép phải sử dụng các khoản vốn vay ODA và vay ưu đãi hiệu quả để gia tăng nguồn thu ngân sách địa phương trong tương lai.

Đại diện Bộ Tài chính cũng khẳng định Nghị định số 52/2017 của Chính phủ sẽ nâng cao tính chủ động của địa phương trong quản lý thực hiện dự án và góp phần quản lý hiệu quả nợ của địa phương, xây dựng và nâng cao năng lực quản lý nợ của địa phương để chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo khi Việt Nam không còn tiếp cận được với nguồn vốn vay ODA và chuyển sang vay theo điều kiện thị trường.

Thời gian tới, việc huy động vốn ngoài ưu đãi ngày càng giảm, khi tăng hiệu quả sử dụng vốn vay cũng có nghĩa là phải gắn hơn nữa trách nhiệm người sử dụng vốn và người trả nợ.

Địa phương không được nợ quá hạn của chính phủ quá 180 ngày. “ Cần phải có giải pháp phân bổ lại nguồn lực ngày càng khan hiếm” – đại diện Bộ tài chính khẳng định.

T. Hằng